۵) الگوی وابسته
در خانواده وابسته رابطه عقلی ضعیف است ولی رابطه عاطفی قوی است.افراد آن قدر همدیگر را دوست دارند که خیلی از چیزهای غیر معقول را هم تحمل میکنند و به آن عمل میکنند. در خانوده وابسته پیوندها بیشتر روی دوست داشتن ها می چرخد نه ارتباط عقلانی.
نظریه ساختاری – کنش نگر
نظریه کنش نگر خانواده، قدیمی ترین نظریه در مطالعه خانواده به شمار میآید مطابق این نظریه خانواده قسمتی از یک رگانیزم میباشد ایده های اولیه این نظریه توسط فلاسفه ای همانند کانت دورکیم[۶۱] مطرح شده است. مطابق نظریه این فلاسفه خانواده، همانند بدن انسان میباشد. خانواده نیز متشکل از اعضای که هر یک دارای نقش مشخص میباشد. دورکیم به عنوان یکی از بنیان گذاران نظریه کنشگر براین نکته تأکید داشت که سیستم های اجتماعی تمایل به یکپارچگی با یکدیگر دارند و این یکپارچگی منجر به حیات تمام سیستم های مرتبط باهم میگردد(حسینی، ۱۳۸۸).
انواع الگوهای ارتباطی خانواده
از ترکیب دو بعد اساسی جهت گیری گفت و شنود و همنوایی چهار نوع خانواده که هر کدام الگوی ارتباطی خاصی دارند حاصل می شود.
مفهوم جهت گیری گفت و شنود
اولین بعد اساسی ارتباطات خانواده وضعیت گفت و شنود و مکالمه است. منظور از گفت و شنود این است که خانواده ها تا چه حد شرایطی را به وجود می آورند که در آن تمام اعضای خانواده تشویق به شرکت آزادانه و راحت در تعامل و بحث در زمینه طیف گسترده ایی از موضوعات میشوند. اعضای خانواده هایی که دارای گفت و شنود زیاد هستند آزادانه، به طور مکرر و خود انگیخته با یکدیگر تعامل دارند و تعاملات آن ها مدت زمان زیادی را صرف خود میکند، برعکس در خانواده های با گفت و شنود کم اعضای خانواده تعامل کمتری با هم دارند، اعضای خانواده کمتر افکار، احساسات و فعالیتهای خصوصی و محرمانه خود را با یکدیگر در میان میگذارند.
مفهوم جهت گیری همنوایی
همنوایی به این معنا است که ارتباطات خانواده تا چه حد شرایط همسان بودن نگرشها، ارزشها و عقاید را مورد تأکید قرار میدهد. خانواده های با همنوایی زیاد در تعاملات خود بر همسانی عقاید و نگرشها تأکید دارند. تعاملات آن ها بر همنوایی ، اجتناب از تعارض و وابستگی متقابل خانواده به هم تکیه دارد. ارتباطات بین دو نسل در این خانواده ها منعکس کننده حرف شنوی از والدین و دیگر بزرگسالان است . همنوایی بالا به ساختار خانواده های سنتی اعضای خانواده برای روابط درون خانواده اهمیت بیشتری قایل اند. خانواده های با همنوایی بالا معتقدند برنامه های شخصی باید طوری با برنامه های اعضای خانواده هماهنگ شوند که زمان در کنار هم بودن افراد خانواده را به حداکثر برساند ( حسینی، ۱۳۸۸).
شکل ۲-۱ چگونگی تعامل بعد جهت گیری گفت و شنود و همنوایی و الگو های ارتباطی ناشی از آن را نشان میدهد.
خانواده های توافق کننده[۶۲] : خانواده هایی که هم گفت و شنود و هم همنوایی زیادی دارند . از یک طرف ارتباطات در این خانواده های تحت فشار علاقه داشتن به برخورداری از ارتباطات باز و کشف عقاید تازه و از طرف دیگر حفظ سلسله مراتب در خانواده ها قرار دارد( فیتزپاتریک ، ۲۰۰۴؛ کوئرنر وفیتزپاتریک ، ۲۰۰۲).
خانواده کثرت گرا[۶۳]
به خانواده با گفت و شنود زیاد و همنوایی کم کثرت گرا گفته می شود در این خانواده ها همه در گفت و گوها شرکت میکنند و والدین نیازی به کنترل فرزندان احساس نمی کنند، فرزندان یاد می گیرند خود مختار باشند ( فیتزپاتریک ، ۲۰۰۴؛ کوئرنر و فیتزپاتریک، ۲۰۰۲).
خانواده های محافظت کننده[۶۴]
خانواده هایی با گفت و شنود کم و همنوایی بالا محافظت کننده نامیده می شود. ارتباط در این خانواده ها بر اطاعت از مرجعیت و صاحب اختیاری والدین و اهمیت ندادن به تفکر و ارتباطات باز است. والدین اعتقاد دارند باید برای خانواده تصمیم بگیرند (فیتزپاتریک، ۲۰۰۴؛ کوئرنر و فیتزپارتیک، ۲۰۰۲).
خانواده های بی قید وشرط[۶۵]
به خانواده های باگفت و شنود کم و همنوایی کم، بی قید و شرط گفته می شود میزان تعاملات در این خانواده ها کم است. والدین معتقدند که تمام اعضای خانواده باید قادر به تصمیم گیری باشند و علاقه ایی به تصمیمات فرزندان خود نشان نمی دهند، فرزندان یاد می گیرند که ارزش کمی در گفت و گوی خانواده وجود دارد و خود باید تصمیم بگیرند ( فیتز پاتریک، ۲۰۰۴؛ کوئرنر و فیتز پاتریک ، ۲۰۰۲ ؛ نقل از حیدری نژاد، ۱۳۹۲).
جهت گیری گفت و شنود
زیاد
کم
همنوایی
زیاد
توافق کننده
محافظت کننده
کم
کثرت گرا
بی قید وشرط
شکل ۲-۱ : الگوهای ارتباطی خانواده
الگوی چفی و مک لئود
چفی و مک لئود نظریه ای را مطرح کردند که در آن الگوی ارتباطات خانواده شیوه های را منعکس میکنند که به وسیله آن ها خانواده واقعیت اجتماعی را تعبیر و تفسیر کرده و اعضایش را در آن تعبیر و تفسیر شریک میکند .آن ها استدلال کردند که برای رسیدن به یک واقعیت و معنای مشترک در بین اعضای خانواده دو روش متصور است یکی آن که اعضای خانواده باورها و مفاهیم را مورد بحث قرار دهند که آن ها این شیوه را ” جهت گیری مفهومی” نامیدند. دیگر آنکه فرزندان برای راهنمایی به والدین روی بیاورند که آن ” جهت گیری اجتماعی ” نامیده شد( نقل از حیدری نژاد، ۱۳۹۲) .
نظریه نظام خانواده (مینوچین)
نظریه نظام خانواده ، خانواده را نظام منظمی میداند که دارای ویژگیهای و نظم خود تنظیمی سازگار است مفهوم نظریه نظام خانواده فراتر از ارتباط بین مادر و فرزند است و ارتباط پدر را با کل خانواده در سازگاری فرزندان مؤثر میداند( روز بهی، ۱۳۹۱).
تحقیقات داخلی و خارجی
تحقیقات انجام گرفته داخلی درباره بخشش و عاطفه
بساک نژاد و همکاران۱۳۹۱) طی پژوهش با عنوان ” الگوی علی رابطه بین سبکهای مقابله و عاطفه مثبت و منفی با بخشش در دانشجویان دانشگاه چمران اهواز بر روی ۳۵۱ نفر( ۲۰۸ دختر و ۱۴۳ پسر) به روش تصادفی مرحله ایی به این نتیجه دست یافت که عاطفه منفی با بخشش رابطه منفی و عاطفه مثبت با بخشش رابطه مستقیم و مثبت دارد.
بساک نژاد و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهشی به بررسی رابطه بخشش و بهزیستی روانشناختی با توجه به نقش واسطه ایی عواطف در دانشجویان پرداخت. نمونه در این پژوهش ۳۵۲ نفر به روش تصادفی چند مرحله یی از بین دانشجویان دانشگاه شهید چمران انتخاب شد. نتیجه نشان داد که بخشش با عاطفه مثبت رابطه معنی دار و با عاطفه منفی رابطه منفی دارد.
پژوهش کیانی و خدابخش (۱۳۹۲) با عنوان بررسی نقش عفودر اسلام و بهزیسی روانشناختی دانشجویان که نمونه آن ۲۴۳ دانشجو (۱۱۳ پسر و ۱۳۰ دختر) ساکن خابگاه دانشگاه تهران بود، نشان داد که عفو با سلامت و بهزیستی روانشناختی، همبستگی مثبت و معنی دار دارد.
بررسی لواف پور نوری و همکاران (۱۳۹۱) با عنوان بررسی اثر بخشی بخشایش درمانی گروهی در کاهش پرخاشگر نوجوان پرخاشگر ۱۱ تا ۱۳ ساله شهرستان دزفول، که حجم نمونه آن شامل ۳۰ دانش آموز ۱۱تا ۱۳ ساله بود ، حاکی از آن بود که بخشش درمانی گروهی به طور معنی داری پرخاشگری جسمی، پرخاشگری کلامی، خشم و خصومت را کاهش میدهد.
