۵-۱-۳-۲ ویلی (۲۰۰۵)

ویلی (۲۰۰۵) با بهره گرفتن از معیار ارائه شده توسط لاکونیشوک و همکاران (۱۹۹۲) ۲۶۸ صندوق سرمایه ­گذاری مشترک بریتانیا (UK) را طی سال­های ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۳ مورد بررسی قرار داد. نتایج تحقیق وی میزان نسبتا کمی از رفتار­توده­ای را برای صندوق­های سرمایه ­گذاری مشترک در بزرگترین و کوچک‌ترین سهام نشان داد .

۶-۱-۳-۲ ورونکوا و بهل (۲۰۰۵)

ورونکوا و بهل (۲۰۰۵) نیز در مقاله “رفتار سرمایه گذاران نهادی در یک بازار سهام نوظهور” ۱۷ صندوق بازنشستگی کشور لهستان را طی سال­های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۱ بررسی کردند و نشان دادند که مدیران صندوق­های بازنشستگی کشور لهستان نسبت به بازارهای توسعه یافته رفتار­توده­ای و معاملات بازخور مثبت بسیار بیشتری دارند. همچنین آن ها نتوانستند به وضوح نشان دهند که رفتار توده وار مدیران صندوقها تاثیرمعناداری بر قیمت سهام دارد. آن ها نیز از معیار اندازه‌گیری رفتار گروهی که توسط لاکونیشوک و همکاران طراحی شده است و اصطلاحاً معیار ال اس وی نامیده می‌شود استفاده کرده‌اند.

۷-۱-۳-۲ ویت دو و همکاران (۲۰۰۶)

مطالعه دیگری که با موضوع سرمایه گذاران توده وار و راهبری شرکتی در بازارهای متمرکز بر روی بازار سهام فنلاند در طی سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۴ صورت گرفته است؛ نشان دهنده رفتار توده وار بیشتر در این بازار به نسبت سایر بازارهای متمرکز و سطوح رفتار توده¬وار قویتر در بین سرمایه گذاران انفرادی در مقایسه با سرمایه گذاران داخلی و خارجی است. همچنین رفتار توده وار در جهت فروش و در سهام کوچک قویتر از رفتار توده وار خرید و در سهام بزرگ است.

بر خلاف تحقیقات قبلی رفتار توده وار در سهام ارزشی بیشتر اتفاق می افتد. این تحقیق نشان می‌دهد رفتار توده وار با بازدهی سهام رابطه دارند؛ در حالی که در سایر تحقیقات رابطه ضعیفی بین رفتار توده وار و عملکرد سهام نشان داده شده بود.

۸-۱-۳-۲ والتر و وبر (۲۰۰۶)

مطالعه­ ای دیگر در زمینه رفتار­توده­ای توسط والتر و وبر (۲۰۰۶) با بهره گرفتن از نمونه ­ای از ۶۰ صندوق سرمایه ­گذاری مشترک آلمان طی سال­های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۲ انجام یافت. مقادیری که برای رفتار­توده­ای به دست آوردند بسیار نزدیک به مقادیر مربوط به بازارهای توسعه ­یافته ‌می‌باشد. آن ها نشان داده‌اند که سهم عمده ای از رفتار توده¬وار مرتبط با توده¬وار ی غیرواقعی است که به حرکات شاخص بازار برمی گردد و علاوه بر آن رفتار توده¬وار تاثیری بر ثبات یا بی ثباتی قیمت سهام ندارد.

آن ها از معیار اندازه‌گیری رفتار گروهی که توسط لاکونیشوک و همکاران طراحی شده است و اصطلاحاً معیار ال اس وی نامیده می‌شود استفاده کرده‌اند. این معیار به طور گسترده‌ای در مطالعات و تحقیقات تجربی رفتار گروهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این معیار باعث می‌شود که نتایج کسب شده مستقیما با اکثر تحقیقات قبلی مورد مقایسه قرار گیرد.

معیار ال اس وی رفتار توده وار را در بین این ۶۰ صندوق ۵٫۱۱ درصد نشان می‌دهد که از آمار منتشره بازار امریکا و انگلیس کمی بیشتر است. ‌بنابرین‏ می توان بازار آلمان را نزدیک به ‌بازارهای توسعه یافته تلقی نمود. آن ها نشان دادند تمایل به رفتار توده وار خرید در دوره رونق بازار و تمایل به رفتار توده وار فروش در هنگام رکود بازار افزایش می‌یابد؛ ‌بنابرین‏ بنظر می‌رسد پدیده رفتار توده وار به وضعیت رونق و رکود بازار نیز وابسته باشد (والتر و وبر ۲۰۰۶).

۹-۱-۳-۲ مانگانارو و مارتینز (۲۰۰۷)

نیز با بهره گرفتن از معیار لاکونیشوک و همکاران (۱۹۹۲) به بررسی ۱۲۴ صندوق سرمایه ­گذاری مشترک کشور سوئد طی سال­های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷ پرداختند. هدف کلی این تحقیق بررسی این مطلب است که آیا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک سوئد که در سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند تمایل و گرایشی به رفتار گروهی دارند؟

آن ها برای نمونه خود رفتار­توده­ وار قوی مشاهده نمودند. مشاهده کردند که میزان رفتار­توده وار بیشتر از بازار­های توسعه ­یافته ‌می‌باشد. بازارهای کمتر توسعه یافته از کارایی اطلاعات کمتری برخوردارند، ‌بنابرین‏ ممکن است سرمایه‌گذاران تصمیمات خود را بیشتر بر پایه اطلاعات کسب شده از معاملات همتایان خود قرار دهند( بیچاندنی و دیگران ،۱۹۹۲).

همچنین ‌به این نتیجه رسیدند که صندوق­های سرمایه ­گذاری مشترک سوئد در هنگام خرید نسبت به فروش سهم رفتار­توده­ای بیشتری بروز می­ دهند. همچنین یافتند که صندوق­های سرمایه ­گذاری مشترک کوچک­تر نسبت به صندوق­های سرما­یه­گذاری بزرگ­تر تمایل بیشتری به رفتار­توده وار دارند. مدیران صندوق‌های بزرگ‌تر از ابزارهای بیشتری برخوردارند و به تبع آن بایستی به اطلاعات نهانی دقیق‌تری دسترسی داشته باشند. صندوق‌های کوچکتری که منابع کمتری دارند نیز بیشتر به تقلید از تصمیمات معاملاتی دیگران می‌پردازند(بیچاندنی و دیگران ۱۹۹۲).

سهام کوچک اطلاعات دقیق کمتری را ارائه می‌کند، ممکن است یک سرمایه‌گذار به جای استفاده از اطلاعات نهانی خودش، به رفتار گروهی بپردازد. ریسک اعتباری ناشی از نگهداری تنها یک سهم بد نیز می‌تواند دلیلی باشد بر این که چرا رفتار گروهی بیشتر در سهام کوچک اتفاق می‌افتد(شارفستین و استین ۱۹۹۰). آن ها دریافتند که صندوق­های سرمایه ­گذاری مشترک سوئد بر روی سهام کوچک نسبت به سهام بزرگ رفتار­توده­ وار بیشتری بروز می­ دهند (مانگانارو و مارتینز ۲۰۰۷).

۲-۳-۲ پیشینه تحقیقات داخلی

۱-۲-۳-۲ سارا شهریاری (۱۳۸۵)

در این زمینه یک تحقیق هم در ایران صورت گرفته است. خانم سارا شهریاری (۱۳۸۵) رفتار توده­وار سرمایه ­گذاران را با بهره گرفتن از انحرافات بازده سهام از بازده کل بازار در بورس اوراق بهادار تهران طی سال­های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ مورد بررسی و آزمون قرار داد. بدین منظور انحراف بازده سهام شرکت­ها از بازده بازار در فواصل زمانی روزانه، هفتگی و ماهانه، در کل توزیع بازده بازار و در خلال دوره ­های نوسانات افزایشی یا کاهشی بازار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

یافته ­های این تحقیق حاکی از آن است که رفتار توده­وار در دوران رونق بازار در بورس اوراق بهادار تهران وجود ندارد، ولی شواهدی از توده­واری در زمان رکود بازار با بهره گرفتن از داده ­های روزانه یافت شد. نکته دیگر آنکه این تحقیق با بهره گرفتن از داده های هفتگی و ماهانه به شواهدی از توده­واری دست نیافته، که این مسئله می‌تواند تاکیدی بر کوتاه مدت بودن پدیده توده­وار­ی در بورس اوراق بهادار تهران باشد. در این تحقیق جهت آزمون توده­واری از دو آزمون استفاده شده است. مدل اول که اولین بار توسط کریستس و هوانگ (معروف به مدل CH) در سال ۱۹۹۵ در آمریکا معرفی شد و مدل تان که در سال ۲۰۰۶ در چین مورد استفاده قرار گرفت.

۲-۲-۳-۲ المیرا فهامی(۱۳۹۰)

از افتخارات کارخانه لاستیک دنا نقش مؤثر و غیر قابل انکار در افزایش ظرفیت تایر و تیوب در سطح کشورمی باشد و تجربه های موفق انتقال تکنولوژی به دو شرکت صنایـــع لاستیک کرمـــــــان ( لاستیک بارز ) و آرتاویل تایر گویای این مسأله است .

به علاوه شرکت تولیدی لاستیک دنا علی‌رغم فراز و نشیب های بسیار از جمله فشارها و تحریم های خارجی نه تنها از میزان تولیدات خودنکاسته بلکه به یاری متخصصین توانمند خود توانسته گام‌های بزرگی در جهت افزایش ظرفیت تولیدات خود بردارد .

از جمله طرح های توسعه طرح افزایش ظرفیت تایرهای رادیال سیمی است که ‌در سال‌ ۹۰ شروع و در سال ۹۱ به بهره برداری رسیده است و توانسته ظرفیت تولید تایرهای سواری رادیال سیمی را از ۱۱۰۰ حلقه در روز به ۲۵۰۰ حلقه افزایش دهد . جهت حصول ‌به این مهم ساخت یک دستگاه ماشین ساخت کیس یک ، دو دستگاه ماشین ساخت کیس دو ، یک دستگاه بید فیلر اپلیکتور،یک دستگاه رنگ زنی و همچنین نصب یک دستگاه اکسترودر جهت تغذیه به روش Continuous و عدم نیاز به وایند آپ فیلر و تبدیل پرس های پخت تایرهای بایاس به رادیال با هزینه ای بالغ بر ده میلیارد ریال به دست نیروهای متخصص ایرانی در داخل و خارج از شرکت انجام و در حال حاضر به بهره برداری کامل رسیده اند و ‌به این ترتیب گام بزرگ دیگری در راستای خوکفایی صنعت لاستیک برداشته شده است . پس از افزایش موفقیت آمیز تولیدات از ۱۱۰۰ حلقه به ۲۵۰۰ حلقه در روز ، به دستور ریاست محترم هیئت اجرایی مرحله دوم طرح به منظور افزایش ظرفیت تا ۴۵۰۰ حلقه در روز در دستور کار قرار گرفته است . که این مهم تضمینی برای بقای فردای دنا می‌باشد .

تولید تسمه نقاله ی سیمی برای اولین بار در خاور میانه و با بهره گرفتن از دستگاه‌ها ی موجود از دیگر دستاوردهای مهم و با شکوه در یک سال گذشته و در زمان هیئت اجرایی دوره ی سوم می‌باشد کارخانه لاستیک دنا قادر است سالانه بیش از ۱۵۰۰۰۰ هزار متر از تسمه های سیمی را در قدرت‌های ۵۰۰ تا ۱۶۰۰ نیوتن بر میلی متر و تا ضخامت ۲۰ میلی متر و در متراژهای تا ۳۵۰ متر تولید نموده و بدین ترتیب نیاز عمده ی صنایع کشور را مرتفع سازد .

کارخانه لاستیک دنا همواره در راستای بهینه سازی ، مصرف انرژی و کاهش هزینه های ناشی از دوباره کاری گام برداشته به طوری که در یک سال گذشته اقدام به نصب و راه اندازی دو دستگاه کولینگ تاور هرکدام به ظرفیت ۷۰۰ تن سرمایش در ساعت و دو دستگاه تصفیه آب R-O بجای سیستم تصفیه آب به روش تبادل یونی که دارای استهلاک زیاد ، مصرف سود و اسید بالا و همچنین دور ریز زیاد آب می‌باشد نموده است . نصب دو دستگاه بویلر هر کدام به ظرفیت ۲۰ تن در ساعت جهت تولید تایرهای TBR و OTR از دیگر اقدامات می‌باشد .

فصل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

۱-۲ مبانی نظری

۱-۱-۲ عملکرد شغلی

سازمان های اجتماعی امروزه به سبب توسعه و گسترش فعالیت های اقتصادی و خدماتی ناگریز از تدارک, حفظ و اداره نیروی انسانی پرتوان در مقیاسی بزرگ و متنوع هستند. امروزه منابع انسانی نقش مهمی در رشد و توسعه اهداف سازمان ها دارند. با نگرشی به گذشته در می یابیم که منابع انسانی به عنوان ضرورت در کار سازمان ها مطرح است و در حال حاضر نیز با همه پیشرفت های تکنولوژیک و ورود فناوری های متنوع در سازمان ها, هنوز منابع انسانی مهم ترین بازوی رشد و ترقی سازمان ها محسوب می‌شوند ( سجادی ، امیدی ، ۱۳۸۷ ، ص ۸۲ ) .

اکثر محققان براین اعتقادندکه عملکرد شغلی یک سازه جند بعدی است و دو مورد مهم از این ابعاد عبارتند از :

عملکرد زمینه ای و وظیفه ای ^[۹] ( حجازی ، شمس ، ۱۳۸۴ ، ص ۳۳) .

“عملکرد زمینه ای” به صورت رفتاری که به اثربخشی سازمان از طریق اثر بر زمینه‌های روانشناختی، اجتماعی و سازمانی کار کمک می‌کنند؛ تعریف می شود ( براتی ، عریضی ، نوری ، ۱۳۸۸ ، ص ۱۲ ) .

عملکرد زمینه ای به عنوان رفتاری تعریف می شود که بر روی زمینه روانشناسی ، اجتماعی و سازمانی که کار انجام می شود ( از قبیل کار به صورت تعاونی با دیگران ، پشتکار جهت رسیدن به اهداف مشکل ، پیروی از قوانین سازمان و … ) تاثیر می‌گذارد . در واقع عملکرد زمینه ای به آن دسته از فعالیت های مربوط به شغلی گفته می شود ( از قبیل کارکردن سخت ، کمک به دیگران ) که به صورت غیر رسمی در اثر بخشی سازمانی تاثیر دارند ولی به طور رسمی به عنوان بخشی از شغل یا وظیفه تلقی نمی شود ( حجازی ، شمس ، ۱۳۸۴ ، ص ۳۳) .

نمونه هایی از عملکرد زمینه ای عبارتند از :

1. 1. نشان دادن شوق و علاقه و پشتکار برای انجام دادن موفقیت آمیز وظایف شغلی و اتمام کارها .

1. 1. داوطلب شدن برای انجام دادن فعالیت‌هایی که به طور رسمی ، جزء وظایف شغلی فرد نیست .

1. 1. کمک کردن به کارکنان دیگر و مشارکت با آنان در انجام دادن کارها .

1. صحه گذاشتن بر ‌هدف‌های‌ سازمانی و حمایت و دفاع کردن از این هدفها (ساعتچی، ۱۳۸۹ ، ص ۱۵۱ ) .

آن بخش از عملکرد که معمولاً در شرح شغل رسمی وجود دارد ؛ “عملکرد وظیفه ای ” نام دارد. عملکرد وظیفه ای شامل رفتارهایی می شود که در فعالیت های مربوط به تبدیل و نگهداری در سازمان از قبیل تولید محصول ، مدیریت زیردستان ، ارائه خدمات و فروش کالا دخالت دارند ( حجازی ، شمس ، ۱۳۸۴ ، ص ۳۳) .

عوامل مؤثر بر عملکرد کارکنان عواملی هستند که مطابق با مدل آچیو از نظر هرسی و گلداسمیت بر عملکرد کارکنان مؤثرند . این عوامل عبارت اند از توانایی (دانش و مهارت) ، وضوح(درک یا تصویر نقش)، کمک(حمایت سازمانی) ، انگیزه (انگیزش یا تمایل) ، ارزیابی (آموزش و بازخورد عملکرد) ، اعتبار (اعمال معتبر و حقوق کارکنان) و محیط (تناسب محیطی) (هرسی و بلانچارد، ۱۳۷۵، ص ۵۱۲-۵۰۷) .

در مدل آچیو عوامل هفتگانه مؤثر بر عملکرد شامل موارد زیر است:

توانایی : در مدل آچیو به دانش، تجربه و مهارت‌های زیردستان در انجام وظیفه خاصی گفته می شود (هرسی و بلانچارد، ۱۳۷۵، ص ۵۱۰).

توانایی یا آمادگی کاری، دانش و مهارت کار است(استیفن رابینز، ۱۳۷۷، ص ۲۱).

اجزای اساسی توان عبارت اند از دانش کاری مربوط به شغل(کارآموزی رسمی و غیررسمی که اتمام کار طرح را به طور موفقیت آمیز تسهیل کند)و نیز استعداد مربوط به کار(رضاییان، ۱۳۷۳، ص ۲۷۳ ).

وضوح(درک یا تصور نقش):به درک و پذیرش شیوه کار، محل و چگونگی انجام آن، گفته می شود.برای آنکه زیردستان درکی کامل از مشکل داشته باشند، باید مقاصد و اهداف عمده، شیوه رسیدن ‌به این مقاصد و اهداف و اولویت های اهداف و مقاصد(چه هدفهایی، در چه زمانی بیشترین اهمیت را دارند)برایشان کاملاً صریح و واضح باشد (هرسی و بلانچارد، ۱۳۷۵، ص ۵۱۰) .

حمایت سازمانی : منظور حمایت یا کمکی است که کارکنان برای انجام موفقیت آمیز کار به آن نیاز دارند.بعضی از عوامل کمکی عبارت اند از:بودجه کافی، تجهیزات و تسهیلاتی که برای انجام دادن کار مناسب است، حمایت لازم از سایر واحدهای سازمانی، در دسترس قرار دادن محصول با کیفیت و سرانجام وجود ذخیره کافی نیروی انسانی (هرسی و بلانچارد، ۱۳۷۵، ص ۵۱۰) .

‌به این ترتیب مشاهده می‌گردد بین دو قاعده تدلیس و غرور جهات مشترک مشابهی وجود دارد خصوصاًً اینکه می‌دانیم خیار یکی از وسایل پیش گیری و جبران ضروری است که از عقد ناخواسته به فریب خورده وارد می شود ‌بنابرین‏ نبایستی اینگونه تصور کرد که این ۲ یکی است. یا تدلیس مصداقی ساده از اجزای غرور است زیرا هرچند که مبنای دو قاعده یکی است و هر دو برای این است که از خسارت دیده جبران خسارت شود ولکن در حقوق کنونی قاعده غرور از جمله قواعد ضمان قهری است در حالی که معنای تدلیس آن گونه که ما به کار می بریم مخصوص قراردادهاست. اثر مغرور ساختن ایجاد مسئولیت است و در نتیجه تدلیس ایجاد خیار فسخ برای برهم زدن عقد، فریب خورده می‌تواند از مغرور کننده خسارت بگیرد ولی مبنای این حق نیز ضمان ناشی از غرور است نه تدلیس. قانون مدنی در ماده ۲۶۳ علم فروشنده را به واقع شرط نمی داند و تنها بر علم و جهل خیار تکیه می‌کند و مفاد آن ظهور د رتائید نظریه اخیر دارد در حالی که ‌در مورد تدلیس قصد فریب از جمله شرایط تحقیق حیله و اغفال است^[۵۷].

گفتار سوم: تدلیس و خیار عیب

با توجه به تعریفی که از تدلیس داشتیم از جمله شایع ترین آن ها پوشاندن عیب کالا و سالم جلوه دادن آن است مانند اینکه فروشنده ماشینی را رنگ آمیزی کرده تا نو جلوه نماید. البته در کالافقط به کتمان عیب منحصر نمی شود گاه وصفی به کالا نسبت داده می شود که بر رغبت طرف معامله می افزاید بدون اینکه فقدان آن وصف نیز عیب باشد^[۵۸]. ‌مانند این‌که اسب از نژاد اصیل ترکمن است یا قالی بافت کاشان است یا تلویوزیون ال ای دی ژاپن یا موبایل اصل فنلاند است.

این اوصاف بر خلاف وصف سلامت که جنبه نوعی دارد و تشخیص آن با عرف است به انگیزه های مشخصی طرف معامله بستگی دارد و اعتبار ان وابسته به شروط صحیح یا ضمن عقد است و اطلاق عقد به لزوم وجود آن دلالت نمی کند.

به عنوان مثال فنلاندی نبودن موبایل یا کاشانی نبودن قالی عیب نیست وصفی است که بر مبنای تراضی طرف معامله و اهداف آن لازمه کمال مبیع است. برای تحقیق تدلیس کافی است که عملیات فریبنده یکی از طرفین دیگری را بفریبد و مورد معامله را چنان بیاراید که فریب خورده آن دارای وصف مورد نظر بپندارد هرچند که نبودن آن وصف عیب کالا نباشد. البته با توجه به تعریفی که قوانین مدنی از تدلیس ‌کرده‌است فریب دادن طرف معامله اختصاص به اوصاف موضوع ندارد و همچون عیب مخصوص وصف سلامت کالا نیست. بلکه همان گونه که قبلاً نیز اشاره شد قلمرو تدلیس گسترده تر از عیب است و می‌تواند اعمال فریبنده گوناگون را شامل شود. مثلا شرکتی وضع نابسامان و بدهی‌های خود را از طرف معامله پنهان می‌کند یافروشنده ای خرابیهای منزل خود را به صورت سطحی بپوشاند که در اینجا حیله ای به کار فته و موجب فریب طرف دیگر معامله شده است بدون اینکه فریب مذبور مربوط به کالای مورد معامله باشد.

گفتار چهارم: تدلیس و خیار غبن

به طوری که که قبلاً نیز اشاره شد در نظریات فقها، اعم از سنی و شیعه، تدلیس مدنی بیشتر به خیار عیب و گاهی به مفهوم غبن نزدیک می شود. در رابطه با ارتباط میان خیار عیب و خیار تدلیس قبلا صحبت شد اما در زمینه چگونگی ارتباط میان این دو بایستی بررسی شود که ایا به منظور تحقیق تدلیس لازم است که در نتیجه فریب تدلیس کننده دیگری مغبون شود و کالائی را گران تر بخرد یا ارزانتر بفروشد یا کافی است انچه انتقال می‌یابد با داعی خریدار مخالف باشد. ممکن است گفته شود که خیار تدلیس وسیله جبران ضرر ‌ناروایی است که التزام به عقد را به بار می آورد. پس در صورتی ایجاد می شود که از ان حاصل شود و به فریب خورده زیانی را وارد نماید^[۵۹]. در حالی که ضرر ناشی از تدلیس ممکن است در نتیجه عقیم ماندن انگیزه های خریدار و از دست دادن منفعت معقولی در مصرف کالا و بهره برداری از ان باشد و در عین حال در فیمت کالا (ثمن) اثر نکند^[۶۰]. کمال و نقص معامله بر مبنای استفاده خریدار سنجیده می شود نه بر اساس دید عرف و ارزش های معاملاتی ان.

گفتار پنجم: تدلیس و خیار تخلف از شرط صفت

تدلیس و تخلف شرط از صفت به یکدیگر نزدیک و تفکیک آن در عمل دشوار است. در کتب فقهی و نظرات موجود در این رابطه این دو خیار را در هم ‌آمیخته اند.مثلاً در مبحث نکاح از طرفی در بعضی از روایات و اصل ترتیب خیار (تخلف از شرط صفت) در صورت وجود عنصر تدلیس و فریب استنباط می‌گردد. از طرف دیگر پر واضح است که اشتراط صفت خاص و یا انجام عقد مبتنیاً بر صفت، همواره مستلزم وجود تدلیس نمی باشد بلکه هرچند گاهی چنین است در مقابل در بسیاری از مواقع نیز صفتی خاص توسط طرفین شرط می شود و یا عقد مبتنی بر یکی از اوصاف واقع می‌گردد بدون آنکه از طرف مقابل به هیچ ووجه تدلیس و فریبی سر نزده باشد.

مانند پسری که با اشتباه خود را منتسب به یکی از بزرگان تلقی و دارای وصف مذکور معرفی می‌کند و بیان می‌دارد که به ویژگی‌های خاص و مهمی شناخته است وبا شرط صفت و یا تبانی بر آن نکاح صورت گیرد و پس از آن معلوم شود که طرف فاقد وصف مقصود بوده و حتی خود او نیز در وجود صفت اشتباه میکرده است و یا مانند موردی که دختری خود را باکره بداند و در اثر پرش یا ورزش بکارت خود را از دست داده است و در این امر چون قصد فریب و عمد وجود نداشته است پس تدلیس حساب نمی شود اما نکاح به علت تخلف از شرط صفت قابل فسخ است^[۶۱].

آنچه که در فقه مشخص است خیار تدلیس توام با اشتراط در ضمن عقد می‌باشد. اعم از ینکه تدلیس در عیب یا در صفت کمال و یا حب ونسب باشد. ایا خیار تخلف از شرط صفت در بعضی از صفات مانند حریت از نظر فقهی مسلم است هرچند که عنصر تدلیس هم وجود نداشته باشد. قانون مدنی نیز به پیروی از فقهای معاصر قائل به خیار تخلف شرط صفت شد. و تخلف از هر گونه شرطی که توسط زوجین در ضمن عقد نکاح شده باشد را موجب خیار داشته است. (م ۱۱۲۸ ق.م).

در تدلیس وضع بدین گونه است که در تراضی نسبت به لزوم و اثر وصف وانمود شد. ضروری نیست و کافی است که فریبکار از انگیزه طرف خود اگاه باشد و برای گمان کردن او اقدام نماید. فرض کنید قالی فروشی می‌داند خریدار در پی قالی قدیمی بافت کاشان است و به همین دلیل قالیچه خود راقدیمی و بافت کاشان معرفی می کند تا رغبت خریدار را به معامله کردن برانگیزد و خریدار نیز بدون بیان مقصود خود فریب می‌خورد و آن را می خرد. در این فرض چیزی نزدیک به تراضی وجود دارد. زیرا همین که فروشنده فرش را بافت کاشان معرفی می‌کند تراضی بر پایه صحت گفته او واقع می شود. ولی در بسیاری از موارد این وصف در تراضی نمی آید. و در زمره انگیزه های پیش از آن باقی می ماند خریدار اهمیت وصف مورد نظرش را بیان نمی کند تا فروشنده را ترغیب به تعیین بهای بیشتر نکندو فروشنده که نیز از مقصود او آگاه است و در ضمن می‌داند که نیرنگ شزده است سخنی در عقد نمی گوید و قالیچه مطلق را می فروشد.

بعضی اساتید معتقدند که در این گونه موارد نیز نوعی تراضی ضمنی وجود دارد و تأکید می‌کنند که هم در تدلیس و هم تخلف وصف بایستی در صفتی که وارد قلمرو قرارداد شده است اشتباه روی داده باشد تا در قرار داد مؤثر افتد.

بخش دوم:

سوء عرضه متقلبانه و

۲-۱-۳-۳-۳- تاب‌آوری تلقیحی^[۴۲]

این قسمت کمی پیچیده است، تاب‌آوری تلقیحی متخصصان را گیج و انتظار آن‌ ها را آشفته و مغشوش می‌سازد. این مقوله حتی آسیب‌پذیری و مکانیسم‌های حفاظتی را منبع و منشأ تاب‌آوری می‌داند و به عنوان یک مفهوم، ظرفیت تغییر مصیبت و بدبختی را به موقعیت و یا حداقل توان پیشگیری از اثرات بدتر مصیبت و بلا را فراهم می‌کند. در این نوع تاب‌آوری، تقریباً به طور ناخودآگاه، بلا و مصیبت به نتایج و پیامدهای بهینه تبدیل می‌شود به‌هر حال چنین تلقی به ندرت در زندگی افراد موردنظر ما به چشم می‌خورد. اثر تلقیحی می‌تواند با توجه به تجارب فرد ادامه یابد. البته مادامی‌که این تجربیات سخت و طاقت‌فرسا نباشد.

۲-۱-۳-۴- ویژگی‌های افراد تاب آور

عده زیادی از مردم در طول زندگی با یک یا چند واقعه آسیب‌زا روبرو می‌شوند. آن‌ ها باید شرایط استرس‌زا را تحمل کنند تا بتوانند در طول زندگی ایستادگی نشان دهند. در چندین سال گذشته شاهد افزایش اطلاعات جدید ‌در مورد مکانیسم‌های روان‌شناختی و عصب‌شناختی که در ارتقاء تاب‌آوری درگیرند هستیم.

افراد تاب آور افرادی هستند که علی‌رغم مواجهه با استرس‌های مزمن و تنیدگی‌ها، از آثار نامطلوب آن می‌کاهند و سلامت روانی خود را حفظ می‌کنند. افراد تاب آور کسانی هستند که دارای خود کارآمدی بالا، کنترل درونی، حفظ نیرومندی، خوش‌بینی، اعتمادبه‌نفس، پشتکار، مهارت حل مسئله و انعطاف‌پذیری می‌باشند (,۲۰۰۵ Agaibi & Wilson). همچنین افراد تاب آور قادرند در مواجهه با ناملایمات و تغییرات زندگی موفق شوند. این افراد قادر به اداره کردن و ساختن محیط برای غلبه بر فشارهای زندگی و برآورده ساختن ضروریات آن هستند. افراد تاب آور قادر به سازگاری سریع و شناخت وضعیت، فهم روشن آنچه اتفاق مهمی افتد، برقراری ارتباط آزادانه، عمل انعطاف‌پذیر و خود را در مسیر مثبت دیدن، هستند. در مقایسه با افرادی که از تاب‌آوری پایینی برخوردارند آن‌ ها می‌توانند ناامیدی‌ها و موانع را تحمل و خشم خود را کنترل کنند و در صورت لزوم از دیگران کمک بخواهند (خزائلی، ۱۳۸۹).

اکثر محققان معتقدند که افراد تاب آور در عوامل مشابهی مشترک‌اند. برخی از این عوامل مشترک عبارت‌اند از: هوش بالاتر، تازه‌جویی پایین‌تر، تعلق کمتر به همسالان بزهکار و عدم سوء مصرف مواد و بزهکاری، خودمختاری بالاتر، استقلال، همدلی، تعهد به کار، جدیت و روابط خوب با همسالان برخوردارند (۲۰۰۲ Issacson,).

به‌طورکلی ویژگی‌های افراد تاب آور را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:

۱- شایستگی اجتماعی: پاسخگو بودن، انعطاف‌پذیری، همدلی، دلسوزی، مهارت‌های اجتماعی، شوخی.

۲- مهارت‌های حل مسئله: وجدان منتقد و خلاق، برنامه‌ریزی، تخیل، سرشار از منابع، ابتکار.

۳- آینده‌جویی: علایق خاص، جهت‌گیری هدفمندانه، معنویت، ایمان، انتظارات سالم، آرمان‌های تحصیلی، پشتکار، امیدواری و خوش‌بینی آینده سازی، معنا مند ی، انگیزه‌مندی.

۴- خودگردانی: خودکارآمدی، ارزشمندی، کنترل بر محیط، خود انضباطی، توانایی مستقل شدن، پایداری (مهناز، ۱۳۸۶؛ به نقل از حسن زاده پشنگ، ۱۳۹۰).

۲-۱-۳-۵- اصول تاب‌آوری

Siebert (2005؛ به نقل از پور نواب، ۱۳۹۰) اصول تاب‌آوری را به شرح زیر اعلام می‌دارد:

۱- زمانی که با مشکلات و تغییرات پریشان کننده برخورد می‌کنید هرگز به حالت اول بازنمی‌گردید یا ممکن است ضعیف‌تر شوید یا قوی‌تر.

۲- در حالی که با تغییرات تهدیدکننده دست‌به‌گریبان هستید، ذهن و عادات شما یا موانعی می‌سازند و یا برای رسیدن به آینده‌ای بهتر پل می‌زنند.

۳- مقصر شمردن دیگران برای موارد نامساعد باعث می‌شود که فرد یک قربانی غیر تاب آور باشد که دارای رفتارهای تاب آورانه ضعیفی است.

۴- واکنش‌های تاب آورانه هر کس منحصربه‌فرد است که از طریق یادگیری و کسب تجربه از زندگی خود به دست‌آمده است.

۵- خودآگاهی تاب‌آوری را افزایش می‌دهد.

۲-۱-۳-۶- مراحل حصول تاب‌آوری

برای پیشگیری از وقوع پیامدهای نامطلوب در کودکان و نوجوانان، ضروری است که به الگوهای خانوادگی توجه شود تا ملاحظات مفید مشخص گردند. والدین، معلمان و مشاوران می‌توانند عناصر تاب‌آوری و مهارت‌های مقابله‌ای را در افراد جوان به‌تدریج القاء نمایند و از وقوع افت تحصیلی پیشگیری کنند (خدا جوادی، ۱۳۸۷). به منظور حصول به تاب‌آوری ذاتی دانش آموزان، دستگاه‌های مدرسه باید تغییری را در نحوه برنامه‌ریزی‌شان ایجاد نماید (,۱۹۹۳ Benard).

بررسی شرایط جهت توانمندسازی دانش آموزان مرحله بعدی برنامه‌ریزی برای تاب‌آوری است Benard (1993) اظهار می‌دارد که شرایط جهت توانمندسازی دانش آموزان هر زمان که فاکتورهای محافظتی دلسوزی و حمایت، انتظارات بالا و فرصت‌هایی برای همکاری حضورداشته باشند، موجودیت پیدا می‌کنند. به عبارت دیگر، مدارس بایستی راهبردهایی را برای پرورش تاب‌آوری دانش آموزان فراهم سازند، احترام و انتظارات بالایی را برای دانش آموزان در نظرگیرند و حتی‌الامکان به مشارکت آن‌ ها پاسخ مثبت دهند.

مرحله بعدی حصول تاب‌آوری طراحی راهبردهاست. مدارس می‌توانند ابزار برآورد سازی نیازها را فراهم سازند و به اعضاء گروه اجازه بارش مغزی را جهت ایجاد کلیه راهبردهای ممکن برای مواجهه با نیازهای دانش آموزان شان را بر پایه تمرکز روی روابط و فرصت‌های موجود برای همکاری، دهند (,۱۹۹۳ Benard). مرحله چهارم حصول تاب‌آوری وضع پیامدهای شخصی و اجتماعی است. پیامدهای رشدی مثبت تغییری را در جوانان بروز می‌دهد. علاوه بر آن، اثرات اجتماعی می‌توانند تغییر موفقیت‌آمیزی در جوانان ایجاد کنند.شکل ۱-۲ چارچوبی را برای حصول به فرایند تاب آوری در مدارس به تصویر می کشد.

اثرات اجتماعی

پیامدهای رشدی مثبت

استراتژی ها

شرایط توانمند سازی

اعتقاد یا باور

شکل ۱-۲ : چارچوب حصول تاب آوری

۲-۱-۳-۷- راهبردهای تقویت و پرورش تاب‌آوری

چیزهای خیلی ساده‌ای وجود دارد که هر متخصصی می‌تواند برای تقویت تاب‌آوری به کار ببرد. یکی این است که به بچه ها و بالغین کمک کنیم که نقاط قوت شخصی خود را بشناسند. مراحل تقویت تاب‌آوری یک فرایند دومرحله‌ای است که عبارت‌اند از:

۱– شناخت مشکل: بررسی حقیقت تجارب خانوادگی با جزئیات آن، هم مسائل منفی و هم مثبت که این معمولاً طی زمان رخ می‌دهد.

۲– دوباره شکل دادن تجارب: فرایندی که از طریق آن شخص به تجارب، از میان یک‌ذره بین مثبت نگر نگاه می‌کند. از طریق دیدن یک موقعیت به صورت مثبت این فرزند می‌تواند شروع به شناخت مهارت‌های مقابله‌ای و نقاط قوتش کند که برای ایجاد منافعش مورداستفاده قرار گیرند.

روش دیگری که متخصص از طریق آن می‌تواند کمک کند، تشویق به ایجاد فاکتورهای محافظ است. فاکتورهای محافظ ضربه‌گیرهایی هستند که به افراد جوان برای اجتناب از خطرهایی مثل سوء مصرف مواد و بزهکاری کمک می‌کند و تاب‌آوری را افزایش می‌دهند. مواردی از فاکتورهای محافظ عبارت‌اند از:

البته به بعضی از این سؤال ها جواب هایی داده اندکه در این جابه آن هااشاراتی مختصرمی کنیم:

۱-۹- دکارت: دراصول جایی برای حجیّت نیست. اصول راباید با تفکّر و تحقیق خودمان پیداکنیم. در اصول شناسایی از جمله اینکه معرفت فطری است یا تجربی وهمچنین در مبانی اخلاقی هرکجاکه بحث ،بحث اصولی باشد،دکارت می گویدحجیّت راه ندارد.چون ما بایداصول را با تحقیق تشخیص بدهیم و پیداکنیم. در فروع که قضیه گسترش پیدا می ‌کند در خیلی مواقع به نظر دکارت می توان مقلّدبود. خیلی ها از جمله ابن رشد، محمدبن زکریای رازی و ابن سینا(غیراز بحث معادجسمانی که ‌تعبدی قبول کرده) قائل به حجیّت در اصول نیستند.

۲-۹- متکلّمین: این گروه عقل ‌را تسلیم ایمان می‌کنند و«حجیّت» را به عنوان یک منبع مستقل غیر ازآن منابع چهارگانه که ذکرکردیم می دانند وگفته اندکه یک منبع شناسایی نیز«حجیّت» است که البته این حرف درستی نیست؛ زیرا حجیت نوعی شناسایی نیست بلکه خودش منتهی می شود به اینکه اگرامورفیزیکی وطبیعی ‌باشد از طریق تجربه فهمیده می شودودرغیراین صورت از طریق استدلالهای عقلی درک می شود.

بند دهم ـ رابطه ی روش شناسی و نظریه

همان گونه که هستى‏شناسى‏ها، معرفت‏شناسى‏ها و هدف­هاى معرفتى گوناگون در شیوه‏هاى عام معرفت و همچنین در وسیع‏ترین سطح، در روش‏شناسى تأثیرگذار هستند، نظریه‏هاى مختلف علمى در شیوه و روش محققین براى شناخت موضوعاتى که نظریات ناظر به آن ها هستند تأثیر مى‏گذارند. هر نظریه اجتماعى و یا سیاسى به تناسب نگاهى که به موضوع مورد مطالعه‌ خود مى‏کند، زمینه‌ی استفاده از روش­هاى کمّى و یا کیفى مناسب و سازگار با خود را ایجاد مى‏نماید. برخى از نظریّات جایى براى استفاده از روش­هاى کمّى باقى نمى‏گذارند و بعضى دیگر مسائل کیفى را نیز به افق امور کمى تنزل مى‏دهند. اگر در تشبیه علم به ارگانیسم زنده، نظریّه در حکم قلب علم دانسته شود، روشى که در هر علم به کار مى‏رود. در حکم سیستم و شبکه‌ عروق است که ارتباطات قلب را با حوزه‏هاى مختلف علمى و موضوعات مربوط به آن ها حفظ مى‏کند. همان گونه که هر قلب مقتضى رگ‌ها و عروقى مناسب با خود است هر نظریه در کاربرد خویش روش­هاى ویژه خود را طلب مى‏کند. ^[۴۱]

بند یازدهم ـ تعامل روش‏شناسى و علم

تعامل روش‌شناسى با علومى که روش آن ها موضوع دانش منطق و روش‏شناسى است تعاملى دو سویه و دیالکتیکى است. علوم برخى از مبادى و اصول موضوعه‌ی روش‏شناسى را تأمین مى‏کنند و روش‏شناسى راه و شیوه صحیح اندیشه را به آن ها مى‏آموزد و بدین ترتیب هریک از این دو به غنا و گسترش مباحث دیگرى مى‏افزایند. ویژگى این تعامل از دیرباز مورد توجه متفکرین و منطق‏دانان دنیاى اسلام بوده است. آنان کوشیده‏اند تا این تعامل را به گونه‏اى سامان بخشند تا مصون از برخى مشکلات روش‌شناختى نظیر دور باشد. اصول اوّلیه‌ی منطق، گزاره‏هایى هستى‌شناختى است که از فلسفه اخذ مى‏شود نظیر مبدأ عدم تناقض که به استحاله‌ی جمع اجتماع و یا ارتفاع هستى و نیستى حکم مى‏کند، و این گونه اصول از زمره اوّلیاتى است که فلسفه در وصول به آن ها نیاز به تلاش علمى ندارد، هر راهى را نیز که فیلسوف در تبیین این اصول مى‏پیماید، براى اثبات اصل آن ها نمى‏باشد. بلکه در اثبات وصف آن ها نظیر وصف بداهت و اوّلى بودن است. برخى از گام­هاى نخستین منطقى نیز نظیر منتج بودن شکل اول، بدیهى اوّلى است. فلسفه در مراحل نخستین با بهره گرفتن از اصول اولیه منطقى، اصول موضوعه و گاه موضوعات نوینى را براى کاوش‌هاى منطقى تهیه مى‏کند. و روش‏شناسى با بهره گرفتن از آن اصول به افق‌هاى جدیدى از معرفت راه مى‏یابد و بدین ترتیب تعامل مستمر روش‏شناسى و علوم در سطوح مختلف ادامه پیدا مى‏کند.^[۴۲]

بند دوازدهم ـ روش‏شناسى و فلسفه

سطوح مختلف معرفت، لایه‏هاى طولى روش‏شناسى را به دنبال مى‏آورند، و لکن بنیان‌هاى فلسفى، هستى‏شناسى‏ها و معرفت‏شناسى‏هاى گوناگون، انواع مختلف روش‏شناسى را که در عرض یکدیگر و یا در تقابل با یکدیگر مى‏باشند پدید مى‏آورند. منطق صورى یک روش‏شناسى عام و گسترده‏اى است که از مبناى فلسفى و معرفت­شناختى حکمت مشاء استفاده مى‏کند.^[۴۳] منطق دیالکتیکى هگل نوع دیگرى از روش‏شناسى عام است که از مبانى فلسفى او بهره مى‏برد. این منطق، در رشته‏هاى مختلف علمى، هم نظریات مناسب با خود را به دنبال مى‏آورد و هم روش‌هاى خاصى را که در ذیل روش‏شناسى عام آن قرار مى‏گیرد تولید مى‏کند. منطق علمى بیکن یک روش‏شناسى عام علمى است که از مبناى معرفت‌شناختى او که حس‌گرایى است بهره مى‏برد، برخى از روش­هاى هرمنوتیکى معرفت نیز روش‌هاى عامى هستند که از مبناى معرفت‌شناختى خود استفاده مى‏کنند. هریک از روش­های مذبور الزامات بعدى را در سطوح و لایه‏هاى جزئى و خاص و همچنین توصیه‏هاى سازگار با خود را نیز به ارمغان مى‏آورند.^[۴۴]

فصل دوم

رویـکرد فـلـسـفـی

بنداول – انواع رویکردها

رویکردهای پژوهشی، یعنی این که پژوهشگر با چه موضعی به پژوهش درباره ی یک مسئله یا موضوع یا متن می پردازد،به اعتباری به دو نوع درونی و بیرونی و به اعتبار دیگر به تک منظری وچند منظری تقسیم می شود:

۱-۱-رویکرد درونی وبرونی: گاهی پژوهشگراز منظریک معتقد و بازی گر به توصیف ‌و توجیه وتبیین چیزی می پردازد که در این صورت آن راپژوهش درونی گویند.اما گاهی پژوهشگراز نگاه یک غیرمعتقد و تماشاگر محض به توصیف و توجیه و تبیین آن چیزاهتمام می ورزد که در این هنگام آن پژوهش برونی نامند.^[۴۵]

پژوهش درونی جانب دارانه و تعصب آلود و از روی حبّ و بغض، و پژوهش برونی بی طرفانه وبی غرضانه است.امروز پژوهشی را علمی می خوانند که تماشاگرانه وبیرونی و خالی از تعصب و جانب داری باشد.محقق با چنین رویکردی بسان عالم علم تشریح است که نمی گوید:بایدفلان استخوان دراینجاباشد یابایدفلان استخوان دارای این حجم و وزن وشکل باشد؛بلکه همان چیزی راکه می‌یابد، توصیف می‌کند.غرض اووصف حقایق است،نه وضع قواعد.^[۴۶]

لزوماًًهرمعتقدی جانب دارانه وهرغیرمعتقدی بی طرفانه تحقیق نمی کند.معتقدمی توانددرعین ‌اعتقاد به آموزه ای بی طرفانه به بررسی آن بپردازدوآن منوط ‌به این است که نخست،همه ی دیدگاه های موافق و مخالف و ادله ی آنان را چنان که هست،توصیف کندوسپس به نقدآنها روی آورد.^[۴۷]

اغلب پژوهشگرغیرمعتقد چنان که شایسته است،به همه ی ابعادموضوع اشراف علمی پیدا نمی کندو لذابه تفسیر درست آن نایل نمی آید؛چنان که یک غیرمعتقدنمی تواندسوز و گدازیک شیعی را درسوگ امام حسین(ع)به درستی درک کند؛زیرا او نمی تواندبا یک شیعی همدلی داشته باشد.

۲-۱- رویکرد تک منظری وچندمنظری:

بسیاری ‌از موضوعات درعلوم مختلف ویادریک علم ازیک دیدگاه های مختلفی موردبحث قرارمی گیرد.پژوهش تک منظری آن است که به مباحث مطرح دریک علم یایک دیدگاه بسنده شود.