در بازطراحی محیط رابط، وجود سازگاری در نظامها، بین نسخه های قدیم و جدید نیز مهم است. اگر کاربران احساس کنند دانش فعلی‌شان کافی نیست و باید نظام جدید را از طریق آزمون و خطا یاد بگیرند، مزیت‌های نظام جدید ممکن است به آسانی نادیده گرفته شود (Dillon, 2003).

• • متناسب بودن رابط کاربر با شرایط فیزیکی کاربران مثل معلولیت­های جسمانی و با سطح توانایی‌های شناختی آن ها مثلاً بر مبنای سن و پایه­ تحصیلی آن­ها. در طراحی رابط کاربر باید افرادمختلف و تواناییهایشان در نظر گرفته شود.به طور مثال آیا کاربران دارای نیازهای و محدودیتهای ویژه ای، مثلا در زمینه دیدن، خواندن و نوشتن و یا حرکت دادن ماوس هستند؟ مثلا کاربران خردسال، که مهارت خواندن کافی ندارند، رابطهای تصویری بسیاره ساده و گام به گام را ترجیح می‌دهند، در حالی که، کاربران با تجربه، از رابطهای کاربر خلاصه ، که هرچه سریعتر آن ها را به خواسته اصلی شان برساند بیشتر استقبال می‌کنند(امیرتیموری،۱۳۹۰).

• • ثبات و یکدستی،ثابت بودن طرح کلی صفحه نمایش و یکدستی واژها و عبارات در تمام صفحات. یک صفحه رابط با ثبات به کاربر اجازه می‌دهد تا دانش و آموخته های قبلی خود را به کار گیرد به نظر فراری(Ferrari,2005)، یک محیط با ثبات جو آشنایی را فراهم می‌کند که باعث یادگیری راحتتر کاربر می شود. شرکت مایکروسافت(۲۰۰۳) به عنوان نمونه به نسخه های متفائت سیستم عانل ویندوز اشاره می‌کند که متداول و متعارف بودن شکل رابط کاربر در آن ها رعایت شده است.کاربری که با طرز استفاده از یک صفحه ویندوز آشنا باشد می‌تواند کار با صفحه های ویندوز دیگر را هم به راحتی فرا گیرد. منوها مثال خوبی برای این ادعا هستند در اکثر صفحه های ویندوز گزینه File در سمت چپ قرار می‌گیرد و بعد از آن به ترتیب Help ، Tools ،View ، Editقرار گرفته اند. ممکن است گفته شود کلمه Document بهتر از کلمه File می‌باشد و یا اینکه گزینه Help باید در ابتدا قرار گیرد.مانعی برای انجام این تغییرات وجود ندارد ولی با انجام آن ها کاربر گیج می شود، قابلیت استفاده رابط کاربر کاهش می‌یابد زیرا باید هنگام استفاده از صفحه ویندوزهای متفاوت کمی درنگ و فکر کند تا مکان منوها و اسامی آن ها را بیابد. مکان قرار گرفتن منوهای فرعی نیز حائز اهمیت است. کاربر انتظار دارد گزینه های فرعی Paste، Cutو Copy را در زیر گزینه Edit بیابد. انتقال آن ها به گزینه اصلی Fileباعث سردرگمی می‌شود. پس بهتر است از خط مشی های تثبیت شده پیروی نمود، مگر اینکه دلیل قاطعی برای تغییر آن ها وجود داشته باشد . افزون بر این، ثبات و متداول بودن شکل و فرم صفحه، دخالت حافظه کاربر را تا جایی که ممکن باشد کم رنگ می‌کند . )مندل .(Mandel,2003 در این زمینه معتقد است، نیاز برای بخاطرآوردن اسامی رکوردها و یا رسیدن به موضوعات مختلف مانند پوشه ها (Folders) فضای زیادی را به ذهن کاربر اشغال می‌کند. اگر رابط کاربر، کاربر را مل زم کند همه این ها را به خاطر بسپارد، این اطلاعات در اکثر موارد در حافظه طولانی مدت شخص باقی نم یماند و پس از مدتی به یاد آوردن آن ها مشکل است . رابط کاربر باید تا حد ممکن دخالت حافظه را کم کند . یک رابط کاربر متداول، به حافظه کوتاه مدت کاربر اعتماد می‌کند.

اشتباهات رایج در طراحی رابط کاربر

چند اشتباه غالب در طراحی رابط کاربر که توسط نیلسون^[۲۹] ارائه شده اند عبارتند از:

– زیاده روی در استفاده ازفریم ها^[۳۰]: این کار باعث ایجاد اشکال در چاپ و عدم تسلط کاربر در کنترل صفحه می‌گردد.

– استفاده بیش از حد از تصاویر متحرک: باعث کاهش تمرکز کاربر روی موضوعات اصلی و افزایش حجم صفحات و شلوغی آن ها می شود.

– استفاده از صفحات بدون بازگشت: موجب عدم دسترسی به صفحات قبل می شود.

– استفاده از رنگ های غیرمعمول برای پیوندها: موجب گمراهی و از دست دادن تمرکز کاربر می شود.(یمین فیروز ،۱۳۸۳).

عناصر مطرح در طراحی رابط کاربر

از جمله عناصر مطرح در طراحی رابط کاربر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف: صفحه نمایش

صفحه نمایش از جمله مهم ترین عناصر در طراحی رابط کاربر است.صفحه نمایش باید ظاهری منظم،آراسته و خلوت داشته باشد،حداکثر از سی درصد کل صفحه برای ارائه اطلاعات استفاده شود، از فونت ها و علائم و رنگ ها در جاهای مناسب و به طوردرست استفاده شود،متن در مرکز صفحه قرار گیرد،صفحه طولانی نباشد و اطلاعات مختلف بنابر نیاز به صورت درست در جاهای مختلف صفحه آورده شوند(ترنیر^[۳۱]،۱۹۸۹). موارد دیگری که در طراحی صفحه نمایش از اهمیت ویژه ای برخوردارند در ادامه ذکر می‌شوند:

-رنگ ها: رنگ ها باید بسته به موضوع و هدف سیستم و در راستای جلب توجه کاربر و راحتی کار استفاده شوند.در انتخاب رنگ ها باید به میزان جلب توجه هر یک از رنگ ها توجه کرد.

– نمادها: نمادها و گزینه ها، راه حل مناسبی برای نشان دادن عملکردهای تکراری و متناوب هستند.همچنین این نمادها در صورتی که بر اساس استانداردهای خاصی انتخاب شوند،می‌توانند در جذب کاربران با زبان ها و ملیت های مختلف مؤثر باشند(زره ساز و فتاحی،۱۳۸۵).

– صفحه آرایی: در طراحی صفحه نمایش، باید اصول صحیح صفحه آرایی رعایت گردد.قرار گرفتن متن ها،تصاویر،نتایج،منوها و پیوندها به صورت اصولی و در جاهای مختلف سبب راحتی کار با رابط می شود و همچنین رابط را از نظر زیبایی جذاب تر می‌کند.

ب: زبان محیط

زبان مرتبط در تعامل کاربر ‌با سیستم بسیار مهم است.امروزه رابط ها دارای کاربرانی با دانش ها و مهارت ها و زبان های مختلف هستند.رابط باید بنا بر طیف کاربران خود از زبان های مختلف به ویژه انگلیسی (علاوه بر زبان مادری)استفاده کند. همچنین در صورت ترجمه نمادها از زبان های دیگر به فارسی به بحث درک آن ها از دید کاربران مختلف توجه ویژه باید داشت.علاوه بر این واژگان باید در سراسر رابط به صورت یک ‌دست استفاده شوند.

ج: پیام ها

یک رابط کاربر خوب باید حاوی پیام هایی برای راهنمایی،کمک و هشدار برای کاربر باشد تا علاوه بر افزایش سهولت کار با رابط،از بروز خطاهای مختلف و بیشتر جلوگیری شود.این پیام ها باید مودبانه ، کوتاه و روشن باشند و برای کاربران با سطوح دانش متفاوت،قابل استفاده باشند.

د: امکانات کمک و راهنمایی

علاوه بر پیام های کمکی ،در استفاده از امکانات ویژگی ها و عناصر رابط باید متن هایی برای کمک و یادگیری قرار داده شوند.

ه: کاربر پسندی

کاربر پسندی^[۳۲] شامل مواردی می شود که از جمله این ها می توان به زیبایی،سادگی و سرعت ‌پاسخ‌گویی‌ اشاره کرد.

-زیبایی: بحث زیبایی شناختی در طراحی رابط برای جلب کاربران مختلف و احساس لذت از کار با رابط بسیار مهم است. به کارگیری فنون گرافیکی،استفاده صحیح از رنگ ها و تصاویر و بهره گیری از فلش و تصاویر متحرک و دیگر موارد همه در زیبایی رابط مؤثر هستند(یمین فیروز،۱۳۸۳).

– سادگی: زیبایی یک رابط باید در کنار سادگی آن قرار گیرد و باید از پیچیدگی های غیر ضروری و شلوغی های نا موجه پرهیز کرد.

-سرعت ‌پاسخ‌گویی‌: کاربران و بخصوص حرفه ای ها انتظار دارند تا سیستم در حداقل زمان ممکن پاسخ ان ها را بدهد. در طراحی رابط باید ‌به این مسئله توجه داشت و از عوامل کاهش سرعت مثل عکس ها و فایل های حجیم جلوگیری کرد(زره ساز و فتاحی،۱۳۸۵).

و. موقعیت نمایی

۷- کنترل اختیارات مناسب با سیستم های بانکداری الکترونیکی پایگاه های داده و برنامه های کاربردی.

۸- یکپارچگی داده ها برای تراکنش های بانکداری الکترونیک،رکوردها و اطلاعات.

۹- برپایی پیگیری ردیابی صریح برای تراکنش های بانکداری الکترونیک.

۱۰- محرمانگی اطلاعات کلیدی بانک.

ج- مدیریت ریسک مجاز و معتبر ( اصول ۱۱ تا ۱۳)

۱۱- افشاسازی مناسب برای سرویس های بانکداری الکترونیک.

۱۲- پوشیدگی اطلاعات مشتریان.

۱۳- دوام کسب و کار ، ظرفیت و برنامه ریزی احتمالی برای تضمین دسترسی به سیستم ها و

سرویس های بانکداری.(اصغرپور،۴۲:۱۳۹۱).

۲-۸-۴- بهینه گزینی(Benchmarking)

بهینه گزینی، یکی از روش های مرسوم جهت تعیین اهداف و نیز ارزیابی برنامه ها و عملکرد است. مطابق تحقیقات انجام شده، عوامل اصلی مؤثر بر موفقیت و سودآوری بانک ها به شرح زیر است:

۱- اندازه بانک: اندازه، یکی از عوامل سودآوری است. به نظر می‌رسد که در صورت وجود بستر مناسب برای رشد، هر چقدر بانک بزرگ تر باشد و از اهرم مالی بیش تر استفاده کند، بازدهی سهام داران (Return on Equity-ROE) افزایش می‌یابد. البته این امکان هم وجود دارد که بانک های کوچک به دلیل هزینه های عملیاتی کم تر، بازده دارایی (Return onAsset-ROA)بالاتری داشته باشند.

۲-کنترل هزینه

کنترل هزینه یکی از مهمترین دلایل تمایز بانک سپه با عملکرد خوب با سایر بانک ها است. مدیران بانک سپه باید هزینه های عملیاتی را بهتر مدیریت کنند. کم نمودن هزینه های زاید، یکی از نمادهای بانکداری موفق است. در این مسیر، بانک سپه بهتر می‌توانند به اهداف تعیین شده و سهم سود بیشتری دست یابند.با توجه به محیط رقابتی شدید ، بانک ها در تقلا برای دستیابی به عملکرد سود آور هستند. افزایش رقابت و حذف سریع محدوده و مرزهای بین‌المللی و افزایش روز افزون توقعات مصرف کننده گان برای محصولات و خدمات بیشتر، بانک سپه را مجبور به پایین آوردن هزینه ها وتلاش برای جذب و حفظ مشترکین می‌کند. بانک سپه برای رقابت و موفقیت بایستی بتوانند توازنی دقیق بین کاهش هزینه های عملیاتی و نگهداری سطح خدمات در حد ممتاز برقرار کنند. اگر بانک سپه نیاز فردا، هفته بعد و یا ماه بعد را بداند در بین سایر رقبای خود می‌تواند امتیازهای قابل توجهی را کسب کند.دو عنصر اساسی برای شعبه های نسل بعد بانک سپه حیاتی است. عنصر اول تثبیت هزینه هاست. این امر با روش های مختلفی مانند کاهش فیزیکی اندازه شعبه است تا از هزینه های ملک کاسته شود. و تعداد کمتر پاسخگویان در شعبه نوعی صرفه جویی برای بانک سپه محسوب می شود.عنصر دوم برای شعبه ها آن است که روی تولید سود تمرکز کنند و برای این امر از فروش محصولات مالی و گسترش تجارت هوشمند در سطح شعبه و راه حل های مدیریت ارتباط با مشتری کمک بگیرند. بهبود رضایت مشترکین و به طور همزمان کاهش هزینه های عملیاتی دو فاکتور اصلی در برنامه استراتژیک برای موفقیت بانک سپه است. مدیریت هزینه ها باعث افزایش بهره وری و کارایی و بهینه سازی فرایند های مالی در بانک سپه می شود.(سیفی و همکاران، ۱۳۸۸: ۳۵).

۳- ساختار سپرده ها: بانک هایی سودآوری بالایی خواهند داشت که سپرده های دیداری بیش تری را نسبت به سایر بانک ها جذب کنند. بانک ها با بازاریابی و سیاست های خاص خود سعی بر جمع‌ آوری وجوه سرگردان جامعه دارند تا سهم بیشتری از سپرده ها، به ویژه سپرده های دیداری را به خود اختصاص دهند. ساختار سپرده های بانک نسبت به سایر رقبای بانکی باید به گونه ای باشد که انگیزه و اشتیاق مشتریان را در انتخاب هر کدام از آن ها بیشتر کند که خود نوعی بازاریابی و تبلیغات است.

۴- بهره وری کارکنان: بانک های موفق معمولاً سرانه دارایی و سود خالص بالاتری دارند. یکی از سیاست های موفق در این رابطه، انتصاب مدیران لایق، شایسته و دانای بانکی و تقویت روحیه انگیزشی کارکنان است تا کارکنان با بهره وری بالاتر حقوق و مزایای بیشتری را دریافت کنند، چرا که کارکنان کم انگیزه و بی هدف، نه تنها سازمان را در رسیدن به اهداف یاری نمی رسانند، بلکه ممکن است موجبات عقب ماندگی از میدان رقابت و حتی پسرفت بانک را فراهم سازند.

۵- اهرم مالی: استفاده از اهرم مالی (کاربرد بهینه منابع بدهی جهت تأمین مالی در مقابل اتکای زیاد به سرمایه( می‌تواند یکی از محرک های اصلی سودآوری باشد. سپرده ها و سایر ابزارهای بدهی کوتاه مدت و بلندمدت می‌توانند موجب افزایش سودآوری شوند، البته باید به نحو صحیح و منطقی از آن ها در بخش های دیگر اقتصادی نیز استفاده شود تا بتوان سرمایه گذاری مطمئن و سودآور ایجاد نمود و آن را توسعه داد.

۶-توسعه درآمدهای کارمزد: یک عنصر کلیدی استراتژی های بانکی برای افزایش سودآوری در سال های اخیر، در محیط کشورهای توسعه یافته، گسترش درآمدهای کارمزدی بوده است، به گونه ای که برخی از کارمزدها، مشتریان را در راستای بهره مندی و نهادینه نمودن استفاده از خدمات الکترونیک سوق داده واز ازدحام شعب هم کاسته است.

۷- رشد: رشد دارایی ها، سپرده ها و وام های بانک های موفق بیش از متوسط صنعت است که منعکس کننده مدیریت جسورانه (Aggressive Management) یا مقبولیت بیش تر خدمات نزد مشتری است. بانک در برنامه های توسعه ای و بلندمدت خود و در راستای بهترین ماندن، باید رشد کلی و قیاس آن با سایر رقبا را در نظر بگیرد. به هر حال، رشد نباید جایگزین سود شود.(سیفی و همکاران، ۱۳۸۸: ۴۰).

۸- مدیریت ارزش

مدیریت ارزش فرایندی سامان یافته و نظام مند برای تصمیم سازی است. که تأکید بر تحریک افراد، توسعه مهارت‌ها و ارتقاء هم افزایی و نوآوری با هدف حداکثر نمودن عملکرد کلی بانک سپه دارد. مدیریت ارزش در سطح بانک سپه تکیه بر یک فرهنگ بانکی مبتنی بر ارزش دارد که که این ارزش، منافع ذی نفعان و رضایت مشتریان را به صورت توأم در نظر می‌گیرد. و در سطوح عملیاتی، به کار گیری ابزار‌ها و روش‌های مناسب را مدنظر قرار می‌دهد. این استاندارد یکی از پیش فرض‌های خود را وابستگی مدیریت ارزش به مدیریت ارشد بانک سپه می‌داند. مدیریت ارشد سعی می‌کند تا جهت تأمین انتظارات ذی نفعان و مشتریان بهترین خروجی‌ها را از ورودی‌هایی چون دارایی ها، اموال، مواد و نیروی انسانی بانک بگیرد. مدیریت ارزش با یکپارچه سازی تلاش‌های مدیران عملیاتی و مدیر ارشد، تمرکز بر ارزش را در تمام بانک سپه به وجود می‌آورد. این مسأله از طریق تمرکز بر خروجی‌هایی که در راستای اهداف کلی بانک می‌باشند امکان پذیر می‌گردد. (افسری، ۱۳۸۹: ۱۷).

۱-۱۰-تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق

۱-۱۰-۱- مدیریت دانش

تعریف مفهومی

اغلب کتاب های مربوط به حوزه تکنولوژی با تعدادی تعریف شروع می شود، اما تعریف مدیریت دانش کار آسانی نیست. نویسندگان مختلف از دیدگاه های مختلف و با رویکرد های متفاوت و انگیزه های گوناگون، به تعریف مدیریت دانش پرداخته‌اند. اغلب، مدیریت دانش به طور کلی تعریف شده و آن را به عنوان هر آنچه که سازمان برای داشتن نحوه­ انجام وظایف و فعالیت هایش نیاز دارد، تعریف کرده‌اند. این تعریف از مدیریت دانش، شامل دانش رسمی، قوانین برنامه ها و رویه ها و دانش فنی ناملموس، مهارت ها و تجارب افراد است. همچنین تعریف بالا از مدیریت دانش، شامل روش انجام کار توسط سازمان ها، ارتباط، تجزیه و تحلیل موقعیت، ارائه­ راه حل های جدید برای مسائل و توسعه روش های جدید انجام کسب و کار است. علاوه بر آن، تعریف بالا شامل مباحث فرهنگی، قومی و ارزش ها و روابط با تامین کنندگان و مشتریان نیز هست.

فرایند خاص سازمانی و سیستمی برای کسب، سازماندهی، نگهداری، کاربرد، پخش و خلق دوباره دانش صریح و ضمنی کارکنان برای افزایش عملکرد سازمان و ارزش آفرینی (Gibbert & et al , 2002).

تعریف عملیاتی

در ضرورت بهره گیری سازمان ها از شاخص عملکرد مدیریت دانش به عنوان یک کارکرد منطقی تأکید شده است. منظور از نوآوری سازمانی ‌در این تحقیق، میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۱ تا ۳۳ پرسشنامه می‌باشد.شامل ابعاد کسب دانش– حفظ دانش– انتقال دانش– خلق دانش و کاربرد دانش می‌باشد. که توسط پنج گانه لیکرت اندازه گیری می شود.

۱-۱۰-۱-۱-خلق دانش

اولین مرحله از مراحل وسیع فرایند مدیریت دانش است، دانش در سازمان در دو چرخه متمایز شخصی و گروهی خلق می شود. دانش شخصی وقتی در بافت سازمانی به کار می رود دانش جدیدی خلق می‌کند که می توان آن را دانش سازمانی نامید. چرخه دانش جمعی از کاربرد دانش شخصی در بافت سازمان به وجود می‌آید که می توان آن را دانش سازمانی نیز نامید. دانش سازمانی شامل انواع دانش فر آیندی، دانش رقابتی، دانش تکنیکی و… می‌باشد.

۱-۱۰-۱-۲- حفظ دانش

در مقابل فرایند حفظ که اجازه ورود هر دانشی را به سازمان می‌دهد فرایند پالایش قراردارد. سازمان باید با بهره گرفتن از مکانیزم های منطقی از ورود دانش غیر ضروری جلوگیری کند و فقط دانش مفید و قابل کاربرد اجازه ورود به سازمان را داشته باشد. برای تحقق این هدف تیم مدیریت سازمان می‌تواند با بهره گرفتن از بصیرت ها، مأموریت‌ ها و هدف های سازمان چارچوبی برای ارزیابی دانش فراهم کند.

۱-۱۰-۱-۳-انتقال دانش

این فرایند عبارت است از توزیع دانش تا نقاط فعالیت و حتی فراتر از آن، به بیرون سازمان است. عوامل متعددی از جمله تسهیلات ارتباطی و فرهنگ سازمانی می‌توانند ‌به این فرایند کمک کنند.‌در مورد تسهیلات ارتباطی باکمن(۱۹۹۸ ) بیان می‌کند که یکی از مقاصد اصلی مدیریت دانش تسهیل ارتباطات در تمام قلمرو های سازمان است تا اعضای سازمان با همکاری هم، چالش ها وفرصت های پنهان را شناسایی کنند. در خصوص اهمیت فرهنگ در دانش سازمانی و اشاعه آن می توان گفت فرهنگ منجر به خلق محیط های هماهنگ ساز می شود. اگر در سازمانی ارزش ها و فرهنگ به تشویق یادگیری ودانش سازی بپردازد، تمام کارکردهای سازمان تغییر می‌کند.

۱-۱۰-۱-۴-کاربرد دانش

از دیدگاه اکثر پژوهشگران از جمله فیفر و سوتن مهمترین فرایند است. آن ها بیان می‌کنند که مزیت رقابتی متعلق به سازمان هایی که بهترین دارایی های دانش را دارند نیست بلکه متعلق به سازمان هایی است که به بهترین صورت از دانش خود در عمل استفاده می نمایند. اگردانش تبدیل به عمل نشود و فعالیت های سازمانی ‌بر اساس دانش سازمان نباشد همه فعالیت ها و فرایند های مدیریت دانش عقیم و بی اثر است. کاربرد دانش باعث می شود شکاف بین دانستن با عمل کردن از بین برود و حلقه مهم بازخورد، یادگیری با انجام دادن و کاربرد به وجود آید. همچنین فرایند کاربرد دانش، خلق سناریوی یادگیری زمینه ای از کاربرد دانش را ممکن می‌کند، برخلاف این که یادگیری ‌به این روش بسیار مشکل است اما در خلق دانش بسیار مهم است، زیرا مستلزم فرا تحلیل و ارزیابی فرایند ها است و به همین علت اغلب در سازمان ها فراموش می شود.

۱-۱۰-۱-۵-کسب دانش

فرایند برداشت یا اکتساب دانش برای ‌پاسخ‌گویی‌ به نیازهای فعلی و قابل پیش‌بینی آینده و تحقق اثر بخش هدف ها ضروری است. دانش را می توان از طریق مکانیزم های مختلفی کسب کرد. به منظور شناسایی مکانیزم اکتساب دانش می توان آن را در دو طبقه قرار داد: منبع درون سازمان و منبع بیرون از سازمان منبع درونی اکتساب دانش، ذهن کارکنان )دانش تلویحی و مستتر( یا پایگاه داده های سازمان که به شکل اطلاعات کدگذاری شده است.

۱-۱۱-۲- نوآوری سازمانی

تعریف مفهومی

مفهوم نوآوری به عنوان یک ابزار حیاتی توانمندسازی برای خلق ارزش و پایداری مزیت رقابتی سازمان‌ها در محیط بسیار متغیر با پیچیدگی های روزافزون شناخته می شود(صادقی و محتشمی، ۱۳۹۰، ۹۸). نوآوری سازمانی را می توان ‌به این صورت تعریف کرد؛ توسعه یا پذیرش یک ایده یا رفتار در کارهای تجاری که برای کل سازمان جدید است. به عبارت دیگر خلاقیت سازمانی فرایند تولید ایده های نوین سازمانی و یافتن راه‌های جدید حل مسئله سازمان است (Wong and Chin, 2007).

تعریف عملیاتی

منظور از نوآوری سازمانی ‌در این تحقیق، میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۳۴ تا ۵۱ پرسشنامه می‌باشد.شامل ابعاد اظهار نظر افراد- انگیزه برای حل مشکل –مطرح کردن ایده های جدید و حل مسائل و مشکلات می‌باشد. که توسط پنج گانه لیکرت اندازه گیری می شود.

۱-۱۱- قلمرو پژوهش

۱-۱۱-۱-قلمروزمانی

قلمرو زمانی این پژوهش نیمه دوم سال ۱۳۹۳ می‌باشد.

۱-۱۱-۲-قلمرو مکانی

قلمرو مکانی پژوهش، شامل کارکنان سازمان تامین اجتماعی در سطح استان گیلان می‌باشد.

۱-۱۱-۳- قلمرو موضوعی پژوهش

قلمرو موضوعی پژوهش ، در حوزه مدیریت دانش و نوآوری سازمانی می‌باشد.

فصـل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

۲-۱-مقدمه

فصل دوم شامل دو قسمت است، قسمت اول شامل ادبیات موضوع و قسمت دوم شامل پیشینه تحقیق است. هدف از ارائه ادبیات موضوع، تبیین مبانی نظری پژوهش است و در پیشینه تحقیق، مروری بر مطالعات انجام شده و مقالات ارائه شده در داخل و خارج از کشور داشته ایم.

هواکیمیان^[۳۴] (۲۰۰۵)به بررسی حساسیت جریان نقدی – سرمایه گذاری با انتخاب نمونه ای شامل ۷۱۷۶ شرکت که طی سال‌های ۱۹۸۵-۲۰۰۰ در بورس اوراق بهادار نیویورک پذیرفته شده بودند پرداختند و نشان دادند که حساسیت جریان نقدی – سرمایه گذاری زمانی که جریان‌های نقدی پایین باشند با سرمایه گذار ی حداقل و زمانی که جریان‌های نقدی بالا باشد با سرمایه گذاری بیش از حد مرتبط است.قابلیت دسترسی به سرمایه خارجی به صورت مثبتی با جریان‌های نقدی مرتبط بوده و موجب افزایش حساسیت جریان نقدی – سرمایه گذاری می شود. مدیران به صورت فعالی به نوسانات در جریان‌های نقدی به وسیله انباشته نمودن سرمایه در گردش زمانی که نقدینگی بالا است و کاهش سرمایه در گردش زمانی که نقدینگی پایین است واکنش نشان می‌دهد. این نتایج دلالت بر این دارد که شرکت‌های دارای حساسیت بالا با محدودیت مالی مواجه هستند.

ارسلان و همکاران(۲۰۰۶) رابطه جریان نقدی و سرمایه گذاری را در شرکت های ترکیه قبل و بعد از یک دوره بحران مالی بررسی کردند. آن ها با بهره گرفتن از مدل جریان نقدی بهینه، شرکت ها را به دو گروه طبقه بندی نموده، حساسیت سرمایه گذاری-جریان نقدی را در بین شرکت های دو گروه مقایسه کردند.یافته های آن ها نشان داد که در دوره بحران مالی،حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی به میزان درخور توجهی افزایش می‌یابد. همچنین، ذخایر نقدی معیار مناسبی برای تعیین محدودیت های مالی یک شرکت بوده، شرکت های با ذخایر نقدی اندک، حساسیت سرمایه گذاری-جریان نقدی بالاتری دارند(فروغی و همکاران ،۱۳۹۰).

نویسی و نیکر^[۳۵] (۲۰۰۶) در پژوهشی تحت عنوان « مالکیت نهادی و ارزش شرکت » به بررسی رابطه بین مالکیت نهادی و ارزش شرکت در نیوزیلند پرداختند. آن ها فرض کردند که یک رابطه خطی بین ارزش شرکت و مالکیت نهادی در وجود دارد. هدف آن ها از این تحقیق ، بررسی بیشتر ماهیت و علیت این رابطه مالکیت نهادی بود که براین اساس مالکیت نهادی را را به دو طبقه تقسیم کردند. آن ها برای این منظور ، ۱۲۳ شرکت را انتخاب کردند که اطلاعات مالی و مالکیت نهادی آن ها در دسترس بود. یافته ها حاکی از آن است که رابطه بین ارزش شرکت و سرمایه گذاران نهادی بر اساس سطح مشخصی از مالکیت سهام مؤثر مثبت و فراتر از آن سطح ، منفی است(مهرانی و همکاران ،۱۳۸۹).

تامسن ^[۳۶]و همکاران (۲۰۰۶) با بهره گرفتن از آزمون های گرانجر ارتباط میان ماکیت عمده و ارزش های بزرگترین شرکنها را در اتحادیه اروپا و امریکا بررسی کردند. این مطالعه برای ۸۷۶ شرکت از بزرگترین شرکت‌های انگلیسی و امریکایی در دوره (۱۹۸۸-۱۹۹۸) انجام شد. مالکیت عمده به وسیله بخشی از سهامی که توسط سهام‌داران خارج از شرکت تحصیل شده و بیشتر تز ۵ % سهام مؤسسه‌ است، سهام تملک شده به وسیله مدیران ، صندوق های بازنشستگی شرکت و دیگر دارندگان اطلاعات محرمانه و نیز ارزش شرکت با مقیاس کیو توبین و بازده داراییها اندازه گیری شده است.نتایج نشان می‌دهد که در اقتصاد های مبتنی بر بازار امریکا هیچ اثری از مالکیت عمده بر ارزش شرکت ملاحظه نشد. اما در اروپا مالکیت عمده بالا اثر منفی مهمی بر ارزش شرکت و توانایی سود اوری نشان داده است.

شوبن و ون هول (۲۰۰۷) با انتخاب نمونه ای شامل ۲۰۴۰ سال – شرکت در دوره های ۱۹۹۹-۲۰۰۳ برای شرکت‌های بلژیکی به بررسی تاثیر فرصت های رشد بر حساسیت جریان نقدی – سرمایه گذاری پرداختند و بین سطوح عدم تقارن اطلاعاتی و محدودیت های سرمایه با طبقه بندی شرکت‌ها به سه گروه مجزا کردند و ‌به این نتیجه رسیدند زمانی که عدم تقارن اطلاعاتی مهم است ، حساسیت جریان نقدی – سرمایه گذاری همیشه به طورمعنی داری مثبت می‌باشد اما جنبه‌های رشد کاهش می‌یابد. همچنین شواهد نشان دادند که افزایش فرصت های رشد باعث کاهش حساسیت جریان نقدی – سرمایه گذاری می‌گردد.

تسای و گو^[۳۷] (۲۰۰۷) ارتباط بین مالکیت نهادی و عملکرد شرکت در صنعت کازینو برای سال‌های (۱۹۹۹ – ۲۰۰۳ ) را بررسی کردند. در این پژوهش مالکیت نهادی برابر درصد سهام نگهداری شده توسط شرکت‌های دولتی از کل سهام سرمایه می‌باشد و این شرکت‌ها شامل شرکت‌های بیمه ، مؤسسات مالی ، بانک ها ، شرکت‌های دولتی و دیگر اجزای دولت می‌باشند. ‌بر اساس مدارک به دست آمده از ساختار مالکیت صنعت کازینو ، مالکیت نهادی به ‌عنوان عامل مهم و مثبتی در عملکرد شرکت‌های کازینو شناخته شد. همچنین آن ها نشان دادند که سرمایه گذاران نهادی در کازینو ها ممکن است به سرمایه گذاران این صنعت کمک کنند تا مسائل نمایندگی حاصله از تفکیک مدیریت و مالکیت را کاهش دهد(اسدی و همکاران ،۱۳۹۰).

گان سکریج^[۳۸] و همکاران (۲۰۰۷) در پژوهشی تحت عنوان ” تاثیر میزان مالکیت دولتی و تمرکز مالکیت بر عملکرد شرکت‌ها “در بورس چین ، با بهره گرفتن از داده های ۱۰۳۴ شرکت برای دوره (۲۰۰۰- ۲۰۰۴) بررسی کردند . متغیر تمرکز مالکیت به وسیله فاکتور های زیر در نظر گرفته شد: ۱) سهام تملک شده به وسیله بزرگترین سهام‌داران ۲) سهام تملک شده توسط ۵ نفر از بزرگترین سهام‌داران ۳ ) سهام تملک شده توسط ۱۰ نفر از بزرگترین سهام‌داران ۴) نسبت تعادل که به عنوان نسبت تعداد کل سهامی که توسط ۴۰ % بزرگترین سهام‌داران نگه‌داشته شده تعریف می شود. این مطالعه نشان داد که به طور متوسط عملکرد شرکت‌ها به صورت منفی تحت تاثیر مالکیت نهادی است. با این وجود ، این رابطه منفی تنها در سطوح بالای مدیریت دولتی با اهمیت است. علاوه بر این آنان دریافتند که یک ساختار مالکیت متعادل ، عملکرد شرکت را بهبود می بخشد و این ها شاخص خوبی برای تعیین تاثیر مالکیت عمده است.( رحمانی و دیگران، ۱۳۸۹).

مینگوئز ^[۳۹]و همکاران (۲۰۰۷) در پژوهشی با عنوان ” آیا ساختار مالکیت بر ارزش تاثیر دارد؟” تاثیر مثبت مالکیت توسط سهام‌داران عمده بر ارزش شرکت در بازار اسپانیا یافتند که البته این تاثیر چندان قابل توجه نمی باشد و از این رو این محققین تاثیرات ساختار مالکیت را به عنوان مکانیسم کنترل داخلی در بازار سرمایه می دانند. آن ها همچنین معتقدند که نباید رابطه سیستماتیکی بین ساختار مالکیت و ارزش شرکت باشد.

اسگیوقلو و همکاران (۲۰۰۷)عدم تقارن اطلاعاتی و حساسیت جریان نقدی – سرمایه گذاری با ۱۲۲۴ داده معاملاتی شرکت‌ها از بازار بورس نیویورک در طول سال‌های ۲۰۰۰-۲۰۰۳ را بررسی نمودند. مدل نوسانات بازار سرمایه پیش‌بینی می کندکه عدم تقارن اطلاعاتی ، سرمایه گذاری شرکت را کاهش و حساسیت مخارج سرمایه ای به نوسانات در وجوه داخلی را افزایش می‌دهد. مطابق با پیش‌بینی تئوریک ، نتایج آن ها نشان می‌دهد زمانی که احتمال معاملات آگاهانه افزایش می‌یابد مخارج سرمایه ای به طور میانگین پایین تر و حساسیت جریان نقدی – سرمایه گذاری بالاتر است.

با توجه به تعریف ارائه شده می توان نتیجه گرفت که “صندوق های سرمایه گذاری مشترک به عنوان یکی از انوع واسطه های مالی از جمله نهادهایی هستند که با فروش پیوسته واحد های سرمایه گذاری خود به عموم مردم وجوهی را تحصیل و آن ها را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سهام ،اوراق قرضه ،ابزار های کوتاه مدت بازار پول و دارایی های دیگر با توجه به هدف صندوق به طور حرفه های سرمایه گذاری می‌کنند.”

ترکیب دارایی های صندوق های سرمایه گذاری مشترک به عنوان پرتفوی یا سبد صندوق شناخته
می شود و خریداران واحدهای سرمایه گذاری صندوق ها به نسبت سهم خود بخشی از مالکیت سبد اوراق بهادار را به دست می آورند و هر واحد سرمایه گذاری صندوق بیانگر نسبت مالکیت هر یک از سرمایه گذاریان در دارایی های صندوق و درآمدناشی از آن دارایی می‌باشد.(مدیریت پژوهش،توسعه و مطالعات سازمان بورس اوراق بهادر،۱۴۱،۱۳۸۹)

صندوق سرمایه گذاری مشاع ، صندوق سرمایه گذاری، صندوق مشترک سرمایه گذاری نام هایی هستند که پیرامون و یا بجای صندوق سرمایه گذاری مشترک به کار رفته است.(جمشیدی فرد ، ۱۳۷۸)

۲-۳ تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری:

اولین صندوق های سرمایه گذاری در اروپا و در اواخر قرن ۱۸ پا به عرصه ظهور گذاشتند. در انگلستان تا سال ۱۸۷۵ ، هیجده صندوق سرمایه گذاری فعال بر اساس قوانین این کشور تشکیل شد که سرمایه ای بالغ بر ۵/۶ میلیلون دلار داشتند.این صندوق ها که همگی دارای ساختار سرمایه بسته بودند کم کم به دیگر کشورها تسری یافتند. در آمریکا در سال ۱۸۸۹ اولین صندوق سرمایه گذاری مشترک با نام “صندوق سهام نیویورک” تأسيس و پس از آن صندوق های با سرمایه بسته دیگری در دیگر شهر ها تشکیل یافت که از آن جمله می توان به تأسيس” صندوق دارایی های خصوصی بوستون در سال ۱۸۹۳ “و “شرکت اوراق بهادار ریل وی ولایت” در سال ۱۹۰۴ اشاره نمود . (گزارشات از سایت مؤسسه‌ بین‌المللی سرمایه گذاری آمریکا،۲۰۰۵)

در ایالات متحده آمریکا ،شکل گیری و حیات صندوق های سرمایه گذاری به بعد از جنگ جهانی اول در سال ۱۹۲۲ بر می‌گردد.این جنگ که به نابودی بسیاری از صنایع محلی و مادر در اروپا انجامید فرصت مناسبی را برای توسعه صنایع در آمریکا فراهم نمود ،به طوری که با افزایش تولید پس از سال‌های ۱۹۲۰و۱۹۲۱ به افزایش سطح عمومی درآمد ها و سطح رفاه جامعه انجامید که در نهایت رشد اقتصادی را برای این کشور به همراه داشت.جنگ جهانی اول به عنوان نقطه عطفی در اقتصاد آمریکا تلقی می شود ،به طوری که به تغییر رابطه طلبکار بدهکاری که تا قبل از آن بین اروپا و آمریکا بود ،انجامید.

اولین صندوق سرمایه گذاری مشترک با سرمایه باز در ماه مارس سال ۱۹۲۴ در شهر بوستون آمریکا توسط هیئت امنای شهر ماساچوست و بر اساس قوانین معمول زمان خود تأسيس گردید.این صندوق با ساختار سرمایه ای ساده و اعمال مجموعه ای از سیاست ها شفاف سرمایه گذاری و با امکان بازخرید واحدهای سرمایه گذاری صندوق ایجاد گردید که در آن سرمایه گذاران ناگزیر از نگهداری واحد های سرمایه گذاری خود تا پایان زمان انحلال صندوق نبودند.این صنعت که در چند دهه اخیر رشد چشمگیری را شاهد بوده است ، طیف وسیعی از انواع گوناگون صندوق ها را نظیر صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه بسته^[۱] ،صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه باز^[۲]، تراست های سرمایه گذاری^[۳] صندوق های بیمه مستمری سالیانه^[۴] صندوق های پوشش ریسک^[۵] و صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله^[۶] در بورس را شامل گردیده است.

۲-۴ پیشینه صندوق های سرمایه گذاری مشترک در ایران

ضرورت تشکیل و فعالیت صندوق های سرمایه گذاری مشترک، از مدت ها قبل از سوی دست اندر کاران اقتصادی و بازار سرمایه کشور،به انحاءمختلف عنوان گردیده و تلاش هایی صورت گرفته است که نتیجه این اقدامات را به نوعی می توان در دو مقطع زمانی قبل و بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران در آذر ماه ۱۳۸۴ مورد توجه قرار داد.

۲-۴-۱-قبل از تصویب قانون بازار اوراق بهادار

با وجود تلاش های صورت گرفته در این دوره، به دلیل فقدان بستر قانونی لازم،امکان تشکیل صندوق سرمایه گذاری مشترک با شخصیت حقوقی مستقل فراهم نگردید و در نهایت به منظور پر کردن خلأ موجود در بازار سرمایه و در اولین اقدام ، آیین نامه ارائه خدمات مشاوره و سبد گردانی اوراق بهادار در سال ۱۳۸۳ و سپس دستور العمل اجرایی مربوط نیز “آیین نامه تشکیل سبد سرمایه گذاری مشاع” تدوین و تصویب گردید و بر اساس آن ها در ادامه، شرکت های کارگزاری با اخذ مجوز از سازمان بورس ، به تشکیل سبد های اوراق بهادار در قالب های مشاعی و اختصاصی مبادرت کردند.

۲-۴-۲ بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار

به دنبال تصویب قانون بازار اوراق بهادار و برطرف شدن نسبی موانع پیش رو ،اقدامات لازم در خصوص انجام مطالعات تطبیقی بر روی تعدادی از کشور های با سابقه در استفاده از صندوق ها ،از جمله کشور های اسلامی ،صورت گرفت و در نهایت دستور العمل های مورد نیاز،توسط سازمان بورس تدوین و اولین صندوق سرمایه گذاری با سرمایه باز / متغیر تأسیس شد. این صندوق ، پس از اخذ مجوز از سازمان بورس در چهارچوب قانون مذکور با عنوان “صندوق سرمایه گذاری کارآفرین” در تیر ماه ۱۳۸۶ رسماٌ پذیره نویسی و فعالیت خود را آغاز نمود.(عباسی،۶۵،۱۳۸۸)

۲-۵ اهداف صندوق های سرمایه گذاری:

صندوق ها به طور کلی یکی از سه هدف یا سیاست زیر را برای خود در نظر می گیرند وبرای دستیابی به هدف تعیین شده ،برنامه سرمایه گذاری مناسب آن را نیز طراحی می‌کنند:

۲-۵-۱درآمد: صندوق های این گروه با هدف ایجاد جریانات درآمدی جاری یا کوتاه مدت،در اوراق بهاداری سرمایه گذاری می‌کنند که درآمدهای مستمری را در طول سال به دنبال داشته باشد.در این استراتژی،اغلب بر روی اوراق قرضه سرمایه گذاری می شود و در صورت سرمایه گذاری در سهام، آن گروه از شرکت‌ها که از فرصت رشد کمتر برخوردار باشند و قسمت عمده سود خود را توزیع کنند در اولویت قرار می گیرند.بدیهی است که هر چه ماهیت شرکت به گونه ای باشد که سود آوری بالاتری در کوتاه مدت ایجاد کند،خرید سهام چنین شرکتی ارجحیت خواهد داشت.مشتریان واحد های سرمایه گذاری این گروه از صندوق ها،غالباٌ افرادی هستند که برای امرار معاش و تامین مخارج روزمره خود بر روی مبالغ دریافتی از صندوق حساب باز کرده‌اند.

۲-۵-۲رشد: صندوق های رشدی به دنبال منافع آتی یا بلند مدت هستند و در سبد دارایی های خود اوراق بهاداری را قرار می‌دهند که انتظار می رود از رشد بالاتر و سود آوری بیشتری در آینده برخوردار باشند و در این نوع اوراق بهادار ،اولویت بالاتر را به سهام می‌دهند.این گروه از صندوق ها در انتخاب سهام ، شرکت هایی را در اولویت قرار می‌دهند که از درجه بلوغ کمتر و فرصت بازدهی سرمایه گذاری و رشد بالاتری برخوردار باشند.

۲-۵-۳درآمد و رشد: صندوق هایی که کسب درآمد جاری و امید به افزایش درآمد در آینده را به طور همزمان دنبال می‌کنند به دنبال ایجاد تعادل بین عایدات کوتاه مدت و بلند مدت و جلب نظر ‌گروه‌های بیشتر و متنوع تری از سرمایه گذاران هستند،در حالی که هر یک از دو نوع صندوق یاد شده مشتریان خاص خود را دارند.( روحانی ، ۱۳۹۱)