بیمه اتکایی در واقع مکمل اصل پراکندگی ریسک های بیمه شده و توزیع آن در سطح جهان است. بیمه گر از نظر توان و قدرت مالی، محدودیت دارد لذا تا مبلغ معینی خسارت میتواند بپردازد و به همین دلیل بخشی را که متناسب با توان مالی شرکت بوده به حساب شرکت بیمه گر خود نگه میدارد و بقیه را از طریق تأمین پوشش اتکایی نزد بیمه گران اتکایی داخلی یا خارجی ،بیمه اتکایی میکند که به آن توزیع جهانی ریسک میگویند.
۴- زیان مادی
خطر و خسارتی قابلیت پوشش بیمه ای دارد که حاوی زیان مادی و قابل تقویم به پول باشد. مسائل عاطفی و موارد مشابه آن قابلیت بیمه شدن ندارند و همچنین حادثه ای که موجب رعب و وحشت شود لیکن خسارتی ایجاد نکند، مانند رعد و برق، نمی تواند بیمه شود.
۵- خسارت معین
رویدادی که موجب وارد آمدن خسارت به مورد تحت پوشش بیمه می شود، در اصل باید در زمان و مکانی معلوم و ناشی از علتی معلوم باشد. آتش سوزی، تصادفات اتومبیل و صدمات کارگران تابع این معیار هستند. سایر گونه های خسارات تنها از نظر تئوری تعریف میشوند. به عنوان مثال بیماری های ناشی از شغل ممکن است از کار در شرایطی زیانبار در طولانی مدت به وجود بیایند که در این مورد، زمان، مکان یا علت معینی را نمی توان تشخیص داد. به طور کلی، مکان و علت خسارت باید تا آن اندازه واضح باشند که هر فردی با اطلاعات کافی بتواند این عناصر را در آن تشخیص دهد. حوادثی که اتفاق می افتند باید از خسارت های قابل لمس باشند.
۶- رویداد تصادفی و غیر ارادی
رویدادی که موجب ایجاد خسارت می شود باید اتفاقی و خارج از اختیار و کنترل ذینفع بیمه بوده و چاره ای در پیشگیری از وقوع آن وجود نداشته باشد.
وقایعی که حاوی عناصر غیر قابل پیشبینی نظیر خطرات احتمالی رایج در امر تجارت (نظیر سود و زیان) باشند، عموماً قابل بیمه شدن نیستند. همچنین حوادث عمدی برای انتفاع از بیمه، شامل پوشش بیمه نیستند. خسارات تدریجی مانند موارد ناشی از استهلاک کالاها و ساختمانها یا نور آفتاب نیز قابلیت پوشش بیمه ای ندارند.
۷- خسارت قابل توجه
خسارات را می توان به ۳ گروه تقسیم کرد:
– خسارات کم و جزئی: این خسارات ارزش بیمه شدن ندارند زیرا ساز و کار بیمه گری و پرداخت خسارات آن ها هزینه ای بیش از مبلغ خسارت دارد. بنابرین شرکت های بیمه چنین مواردی را بیمه نمی کنند و درصورت بیمه کردن چنین مواردی سعی دارند این خسارات را جزو فرانشیز حساب کنند. فرانشیز در قراردادهای بیمه خسارات کوچک و جزئی را بر عهده بیمه گذار قرار میدهد.
– خسارات متوسط : این خسارات نظیر آتش سوزی منازل، کارخانه، تصادف اتومبیل و امثال آن خسارات مطلوب بیمه ای هستند.
ابعاد خسارت می بایست از نظر مالی قابل توجه و در حدی باشد که بیمه گذار قادر به جبران آن نباشد. حق بیمه می بایست هزینه پیشبینی شده خسارت، علاوه بر هزینه صدور و اجرای بیمه نامه و محاسبه خسارات (هزینه های اداری) را تحت پوشش قرار داده و همچنین سرمایه لازم برای حصول اطمینان از توانایی پرداخت بیمه گر در قبال ادعاهای بیمه گذار را تامین کند.
– خسارات زیاد و کلی – خسارات عام مانند زلزله یا آبلرزه (سونامی) هزینه زیادی دارند و برخی خسارات انسانی نظیر سقوط هواپیمای مسافری و یا غرق کشتی نفتکش و پخش شدن نفت آن دارای خسارات کلانی هستند. شرکت های بیمه در این موارد تلاش میکنند با بیمه مشترک و بیمه اتکایی تا حد ممکن ریسک خود را کاهش داده و منتقل کنند.
۸- توان پرداخت حق بیمه
اگر احتمال وقوع حادثه ای زیاد بوده یا هزینه جبران خسارت آن رویداد آنقدر هنگفت باشد که حق بیمه آن در رابطه با خدمات ارائه شده سنگین گردد، احتمال آنکه حتی با وجود شرکت بیمه گر، کسی اقدام به خرید بیمه نماید، بسیار کم است. علاوه بر آن حق بیمه نمی تواند تا آن اندازه زیاد باشد که کوچک ترین احتمال ضرری را متوجه بیمه گر ننماید. اگر چنین احتمالی در قرارداد بیمه وجود نداشته باشد، اطلاق بیمه به آن دشوار است.
۹- امکان محاسبه احتمال وقوع خسارت
در هر مورد بیمه ای لازم است بیمه گر بتواند احتمال وقوع خسارت را برآورد کند. هر چند ممکن است این عامل دقیقاً قابل محاسبه و برآورد نباشد، اما لازم است تخمینی نزدیک به واقع از آن ها داشت.
برآورد دقیق احتمال وقوع خسارت کلاً امری است علمی و تجربی که شرکت های بیمه در طول سالها فعالیت خود با روندای آن آشنا میشوند و دانش کار آنان است.
در صورت برآورد دقیق از احتمال وقوع خسارت، برآورد مقدارخسارت پرداختی به سهولت صورت میگیرد و بیمه گر بر مبنای آن میتواند حق بیمه را به درستی تخمین بزند.
۱۰- خطر محدود و خسارت های عظیم
اغلب مواقع خطر اصلی از انباشتگی زیاد موارد بیمه ناشی می شود. اگر رویدادی یکسان موجب وارد آمدن خسارت به شمار زیادی از بیمه شدگان یک شرکت بیمه شود، توانایی بیمه گر در پرداخت خسارت با چالش مواجه خواهد شد. عموماً بیمه گران ترجیح میدهند تا از مبنای سرمایه خود، سهم اندکی را به خسارت ناشی از رویدادی واحد اختصاص دهند.
نمونه رایج این مورد، بیمه زلزله و طوفان است. در موارد حاد، انباشتگی تاثیری کلی بر صنعت بیمه میگذارد، زیرا سرمایه ترکیبی بیمه گران و بیمه گران اتکایی (مجدد) در مقایسه با خسارات بیمه گذاران مناطق در معرض خطر بسیار ناچیز است.
در مواردی که احتمال دارد پرداخت خسارت مورد بیمه به تنهایی از سرمایه کلی یک بیمه گر فراتر رود، در این موارد عموماً چندین بیمه گر در بیمه این اموال شریک میشوند (بیمه مشترک) و یا بیمه گری واحد آن ها را بیمه میکند و خطر احتمالی را در بازار بیمه اتکایی پخش می کند.
گفتار دوم : اعلام ریسک
تعیین ریسک موضوع بیمه از پیچیدگی و حساسیت خاصی برخوردار است. در مواردی بیمه نامه واحد ، ریسکهای متفاوت و مرتبط گوناگون را پوشش میدهد. اعلام ریسکهای موضوع بیمه از عمدهترین تعهدات بیمه گذار محسوب میشود که در پی آن بیمه گر اجازه اظهار نظر در مورد ریسکهای موضوع تضمین را میدهد و امکان برآورد حق بیمه را فراهم میآورد. این تعهد مخصوص قرار داد بیمه است چون در دیگر عقود، مطابق قواعد عمومی قراردادها، هر یک از طرفین میتواند تنها متعرض مطالب و اطلاعاتی شود که در جهت منافع خود اوست و از گفتن مطالب دیگر خودداری کند و چنانچه در اثر عدم اطلاع کافی از مشخصات و کیفیت موضع عقد اشتباهی برای طرف دیگر ایجاد شود، این اشتباه تنها در صورتی مؤثر است و موجب بطلان عقد میشود که در کیفیت و مشخصات اصلی موضوع معامله باشد.
ولی بیمه عقدی است مبتنی بر حسن نیت که در آن بیمه گر به اعلانات بیمه گذار اطمینان کرده و اساس تعیین نرخ بیمه و اجرای قرار داد بیمه را بر آن بنا مینهد از طرف دیگر، از آنجا که بیمه عقدی مستمر است، در طول عقد ممکن است ریسک تحقق حادثه تغییر کرده و بالاخص افزایش یابد؛ به همین دلیل قانون بیمه گذار را مکلف کرده که نه تنها ریسکهای موجود در هنگام انقعاد قرار داد را صادقانه در اختیار بیمهگر قرار دهد ؛ بلکه تغییراتی را که در حین عقد بیمه در مورد ریسک موضوع بیمهای و میشود به بیمهگر اعلام کند.
