نمودار ۴-۲- میانگین متغیر سوگیری تفسیر گروه آزمایش تعدیل تفسیر ۷۳
نمودار ۴-۴- میانگین متغیر سوگیری تفسیر گروه کنترل تعدیل تفسیر ۷۴
نمودار ۴-۵- میانگین متغیر سوگیری تفسیر گروه کنترل اصلاح توجه ۷۵
سوگیری تفسیر ۷۷
سوگیری تفسیر ۷۸
نمودار ۴-۸- میانگین تعدیل شده سوگیری توجه در شرایط اصلاح سوگیری توجه ۷۹
سوگیری توجه ۸۰
سوگیری توجه ۸۱
سوگیری تفسیر ۸۲
سوگیری تفسیر ۸۲
عنوان صفحه
سوگیری تفسیر ۸۳
سوگیری تفسیر ۸۴
سوگیری توجه ۸۵
سوگیری توجه ۸۷
سوگیری توجه ۸۷
فهرست شکل‌ها
عنوان صفحه
شکل ۲-۱- مدل کلارک و ولز (۱۹۹۵) ۲۷
شکل ۲-۲- مدل رپی و هیمبرگ (۱۹۹۵) ۲۸
شکل ۲-۳- مدل هافمن و بارلو (۲۰۰۴) ۳۰
شکل ۲-۴- مدل رپی و اسپنس (۲۰۰۴) ۳۳
فصل اوّل
مقدمه
۱-۱- کلیات
اختلال اضطراب اجتماعی[۱] که با ترس بارز و پایدار از تعاملات اجتماعی یا موقعیت‌های عملکردی توصیف می‌شود، به صورت معناداری با اختلال در کیفیت زندگی مرتبط است (باررا[۲] و نورتون[۳]، ۲۰۰۹). این ارتباط از این باور بنیادین دخیل در اضطراب اجتماعی نشأت می‌گیرد که فرد معتقد است رفتارش از نظر اجتماعی پیامدهای مصیبت‌باری خواهد داشت و تحقیر یا شرمنده خواهد شد (هافمن[۴] و لو[۵]، ۲۰۰۶)؛ بنابرین وی تلاش می‌کند از موقعیت‌هایی که ممکن است مورد ارزیابی دیگران قرار گیرد و با بروز نشانه های اضطراب خجالت‌زده شود، اجتناب کند؛ اجتناب علاوه بر ایجاد آشفتگی‌هایی در کارکرد فرد، به سهم خود اختلال را تداوم می‌بخشد (ولز[۶] و پاپاجورجیو[۷]، ۱۹۹۸). بر مبنای این خصیصه، رویکردهای شناختی-رفتاری، اختلال اضطراب اجتماعی را پاسخ فرد به ارزیابی منفی دیگران مفهوم‌پردازی می‌کنند (رپی[۸] و هیمبرگ[۹]، ۱۹۹۷).
از آنجا که اعتقاد به ارزیابی منفی باور هسته‌ای افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است، این افراد محیط خود را به منظور یافتن هر گونه نشانه بالقوه ارزیابی منفی می‌کاوند. این نشانه ها، محرک‌هایی (حالات چهره یا لغات) را شامل می‌شود که خشم یا تنفر را نشان می‌دهند و یا از تهدید اجتماعی (مانند تحقیر) حکایت دارند (هیرن[۱۰]، لیونس[۱۱] و فیلیپات[۱۲]، ۲۰۱۱). به عبارتی سوگیری توجه[۱۳]، یعنی تمایل به توجه انتخابی و گزینشی به نشانه های تهدید نسبت به نشانه های خنثی، مؤلفه‌ای اساسی در تبیین اضطراب اجتماعی محسوب می‌شود (کلارک[۱۴] و ولز، ۱۹۹۵؛ به نقل از شولتز[۱۵] و هیمبرگ، ۲۰۰۸). در این راستا می‌توان گفت که توجه تسهیل شده[۱۶] به اطلاعات تهدیدکننده، از طریق تسهیل پردازش اطلاعات اجتماعی منفی در مقابل نشانگان بی‌خطر یا مثبت اجتماعی، تداوم اختلال را موجب می‌شود (روزنمن[۱۷]، ورسینگ[۱۸] و امیر[۱۹]، ۲۰۱۱).
نکته حائز اهمیت در این فرایند این است که اگر چه فرد مبتلا به اضطراب اجتماعی تمایل دارد توجه خود را به نشانه های مبین ارزیابی منفی دیگران در مورد عملکردش در موقعیت‌های اجتماعی و در نتیجه تهدیدآمیز بودن موقعیت معطوف سازد، موقعیت‌های اجتماعی اغلب مبهم هستند. ابهام و عدم وضوح موقعیت، زمینه را برای تحریف معنای نشانه های اجتماعی فراهم می‌سازد تا سوگیری تفسیر[۲۰] به عنوان دیگر نقصان فرایند پردازش اطلاعات[۲۱] در اختلال اضطراب اجتماعی بروز یابد (برد[۲۲] و امیر، ۲۰۰۸). بدین ترتیب که افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، در فرایند شناسایی محیط، اطلاعات مبهم را به صورت منفی یا خطرناک تفسیر می‌کنند و اطلاعاتی را که دیگران تهدیدآمیز می‌دانند، فاجعه‌آمیز تعبیر می‌کنند؛ بنابرین تفسیرهای بی‌خطر یا مثبت کمتر (هیرچ[۲۳] و متیوز[۲۴]، ۱۹۹۷، ۲۰۰۰؛ کانستنس[۲۵]، پن[۲۶]، ایهن[۲۷] و هوپ[۲۸]، ۱۹۹۹) و تفسیرهای تهدیدآمیز بیشتری (امیر، فوآ[۲۹] و کولز[۳۰]، ۱۹۹۸؛ روت[۳۱]، آنتونی[۳۲] و سوینسون[۳۳]، ۲۰۰۱؛ وونکن[۳۴]، بوگلس[۳۵] و وریس[۳۶]، ۲۰۰۳) نشان می‌دهند. در نتیجه سوگیری در تفسیر محرک‌های اجتماعی نیز با تشدید اضطراب و پریشانی، اختلال را پایدار می‌سازد (اسپوکاس[۳۷]، رودباخ[۳۸] و هیمبرگ، ۲۰۰۷). درمجموع می‌توان گفت که سوگیری‌های فرایند پردازش اطلاعات، از طریق تاثیر بر قضاوت درمورد نشانه های محیطی، اضطراب را در موقعیت‌های اجتماعی تداوم می‌بخشد (کلارک و ولز، ۱۹۹۵؛ رپی و هیمبرگ، ۱۹۹۷). بدین ترتیب که اضطراب، فرد را در جهت بازنمایی‌های ادراک شده تهدیدزا برانگیخته می‌کند و این برانگیختگی، فعال‌سازی توجهی نسبت به محرک‌های تهدیدکننده و به همان نسبت ارزیابی منفی موقعیت مبهم را افزایش می‌دهد (متیوز، مکینتاش[۳۹] و فالچر[۴۰]، ۱۹۹۷) و چرخه اضطراب تقویت می‌شود.
با گسترش شواهد پژوهشی در خصوص بروز سوگیری توجه و سوگیری تفسیر در اختلال اضطراب اجتماعی و نقش کلیدی آن در تداوم این اختلال، تدوین راهبردهای اصلاح این سوگیری‌ها مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا، مطالعات نشان داده‌اند اصلاح سوگیری توجه در کاهش آسیب‌پذیری نسبت به اضطراب مؤثر است (امیر، وبر[۴۱]، برد، بومیا[۴۲] و تیلور[۴۳]، ۲۰۰۸؛ مک‌لئود[۴۴]، راترفورد[۴۵]، کمپبل[۴۶]، ابسوورثی[۴۷] و هولکر[۴۸]، ۲۰۰۲). کاهش سوگیری تفسیر منفی[۴۹] و تسهیل سوگیری تفسیر خنثی[۵۰] یا بی‌خطر نیز می‌تواند چرخه پسخوراند مثبت را تقویت کند، عزت نفس را افزایش دهد، سطح اضطراب را تعدیل نماید و در نتیجه باعث کاهش علائم اضطراب اجتماعی گردد (استوپا[۵۱] و کلارک، ۲۰۰۰).
