۲-۲-۱۰- سایر پالایشها
دو دستاورد ناشی از کاربرد رایانه ها و پایگاه‌های داده ها، بر اشاعه اطلاعات تاثیر گذاشته است. این دستاوردها عبارت است از :
-
- توانایی ذخیره استنادهای کتاب‌شناختی و متن به صورت الکترونیکی در فایل شخصی
-
- دسترس پذیر شدن بخش هایی از برخی پایگاه های خاص برای جستجو توسط کاربران نهایی.
۲-۲-۱۱- انتقال و ذخیره داده ها
انتقال و ذخیره داده ها فرایندی است که طی آن داده های موجود در یک رایانه دور نسخه‌برداری شده و مستقیم از طریق خط تلفن به بایگانی دیگری در یک رایانه خودی انتقال داده می شود. با بهره گرفتن از تجهیزات مخابراتی و یک برنامه نرم‌افزاری، می توان فایل انتقال داده شده را ذخیره، نمایه سازی و یا در دیگری ادغام کرد. این فایل های جدید را می توان بعداً مورد جستجو قرار داد و روی آن کار بیشتری انجام داد. این گونه فایل ها اساساً فایل های الکترونیکی استنادها[۵۰] یا فایل های بازچاپ متن کامل[۵۱] است. برای انتقال و سازماندهی فایل های شخصی نیز تعدادی فرآورده‌های نرم افزاری وجود دارد. برخی از این برنامه های مشهور عبارت است از SCI-MATE،GRATFUL MED، PRO-CITE از کتابخانه ملی پزشکی آمریکا، و چند نرم‌افزار دیگر. بررسی و مرور توانمندیها و محدودیت های این نرم‌افزارها را غالباً در مجله‌هایی چون :
Online Review, Database, Microcomputers for Information Management می توان یافت. ایجاد فایل های انتقال داده شده به آسانی امکان پذیر است، اما نگه داشت آن ها برای بازیابی آسان، بسیار مشکل است. هر یک از فایل ها در واقع نسخه کوچک شده[۵۲] از یک نظام بازیابی اطلاعات است که همان مسائل و مشکلات سازماندهی موضوعی جهت بازیابی را به همراه دارد. به هر صورت، غیر متمرکز کردن فایل های بازچاپی پیوسته، موجب گسترش دسترسی به اطلاعات می شود.
۲-۲- ۱۲- جستجو توسط کاربر نهایی
مؤسسه‌‌های خدمات جستجوی پایگاه های پیوسته تخفیف هایی برای جستجو توسط کاربران نهایی به عمل می‌آورند. نمایه دانش[۵۳] از مؤسسه دیالوگ[۵۴] و نمایه BRS After Dark از مؤسسه BRS با هدف دسترسی کاربران نهایی ایجاد شده است. منشاء پایگاه Paper Chase به عنوان یک طرح پژوهشی آن بود که این فرضیه را بیازماید که، چنانچه اطلاعات جدید کتاب‌شناختی به آسانی در دسترس پزشکان بالینی و دانشمندان علوم زیست پزشکی قرار گیرد و توسط خود آن ها جستجوپذیر باشد، میزان استفاده از متون و نوشته های زیست پزشکی افزایش خواهد یافت. (هروتز و بلی، ۱۹۸۱)
پایگاه Paper Chase شامل مقاله هایی از سه سال اخیر پایگاه پاب مد[۵۵] بود. این مقاله ها از مجله‌های موجود در کتابخانه بیمارستان بت ازرائیل[۵۶] در بوستون برگرفته شده بود. نوار داده های این پایگاه در یک رایانه داخلی قرار داشت. یک برنامه ارتباطی کاربر برای جستجوی آسان‌تر نیز نصب شده بود. پایانه‌های متصل به پایگاه به طور شبانه‌روزی در بیمارستان در دسترس بود.
به همین نحو، در پایگاه CITE/NLM یک برنامه ساده ارتباط کاربر برای جستجو در فهرست رایانه‌ای کتابخانه پیاده شد (داسزککز[۵۷]، ۱۹۸۳).
از هر دو طرح پژوهش چنین نتیجه گرفته شد که فراهم بودن و دسترس پذیری از عوامل عمده و مؤثر در افزایش کاربر نظام های اطلاع رسانی بود. از آن هنگام به بعد، در بسیاری از مراکز، دسترسی محلی به زیر مجموعه های پایگاه‌هایی که مکرر مورد استفاده قرار می‌گیرد، مانند MiniMEDLINE، فراهم شده است. (بوئرینگ[۵۸]، ۱۹۸۵)
اکسنون لوح فشرده (CD-ROM) که فایل های بزرگی از داده ها را دربر دارد نیز به عنوان نوع دیگری از ابزار پژوهشی برای خرید یا اشتراک در دسترس است. امکانات نامحدود جستجوی پیوسته که در دسترس کاربران محلی است، موجب گسترش دسترسی به اطلاعات می شود. با این حال، لازم است به یک نکته احتیاطی توجه داشت، اگرچه جستجو توسط کاربران نهایی خیلی معمول شده است، اما مطالعات انجام شده توسط سول[۵۹] (۱۹۸۶) نشان داده است که راحتی و سرعت دو دلیل اصلی استفاده کاربران نهایی از نظام های پیوسته محسوب می شود و سایر توانمندی های خوب آن نظام ها تحت الشعاع این دو عامل قرار گرفته است. بسیاری از کاربران تنها جستجوهای ساده را انجام می‌دهند.
سادگی کاربرد عامل مهمی در تداوم استفاده از این نظام هاست. پیشنهاداتی ارائه شده است مبنی بر اینکه نظام پایه جستجوی پیوسته را می توان به منظور کمک به کاربر نهایی ارتقاء بخشید.
۲-۲-۱۳- مدیریت یکپارچه اطلاعات
در شکل آرمانی، اشاعه به معنای استفاده یکپارچه از تمام اطلاعات مربوط و مناسب توسط کاربر است بدون آن که خود وی مجبور باشد برای به دست آوردن اطلاعات مختلف از منابع جداگانه تلاش کند.
نظام مدیریت یکپارچه اطلاعات دانشگاهی ([۶۰] (IAIMS که توسط کتابخانه ملی پزشکی ایجاد شده، نظامی است که در همین راستا کار می‌کند( ماتسن و کوپر[۶۱]). به منظور تأیید تصمیم‌گیری های بالینی و پژوهشی، متخصص مراقبت های پزشکی باید بتواند اطلاعات موردنظر بیماران، نتایج آزمون های آزمایشگاهی، آمارهای همه‌گیرشناسی، فایل های داده های خاص (مانند موافقت نامه‌ها و طرح های درمانی)، و همچنین مطالب مربوط در مجله‌های جدید را از طریق رایانه روی میز خود فراخوانی کند.
چنین اندیشه‌هایی مطمئناً در حوزه تجارت و صنعت نیز مصداق دارد. گزارش های داخلی مربوط، داده های مربوط به فروش و بازاریابی، گزارش های بازرگانی، مقررات و محدودیت های دولتی، و متون انتشار یافته باید به منظور استفاده توسط شخص تصمیم گیرنده، به صورت یکپارچه درآید. یادآوری می شود که اگرچه تقریباً در هر موضوع قابل تصوری پایگاه هایی وجود دارد، اما تحویل و دسترس‌پذیری اطلاعات موردنیاز به دلیل وجود اطلاعات فوق‌العاده زیاد دچار اختلال می شود. استفاده مولد از اطلاعات نه صرفاً موجود بودن آن ها، بلکه به پیش گزینی، هماهنگی مؤثر، و پیوند دادن میان منابع اطلاعاتی بستگی دارد. کاربردهای مدیریت یکپارچه اطلاعات در حوزه های تخصصی به تدریج به منصه ظهور درمی‌آید. مجله‌های الکترونیکی پیوسته در زمینه شیمی توانمندی های جستجو در «نظام پیوسته چکیده نامه شیمی[۶۲]» را، که نسخه پیوسته[۶۳]، نشریه چکیده نامه شیمی[۶۴] است، به متن کامل مقاله ها در مجله‌های مربوط پیوند می‌زند.
همان گونه که پیشتر بیان شد، مؤسسه Mead Data Central خدمات MEDIS را نیز به منزله یک منبع اطلاع رسانی یکپارچه که تعدادی از منابع پزشکی را هماهنگ کرده‌است ارائه می‌کند.
۲-۲-۱۴- خدمات اطلاعات پردازش شده
امروزه، جامعه از وجود اطلاعات بیشتری آگاه است و کاربردهای ثمربخش بیشتری برای آن یافته است. همچنین، سطح انتظار جامعه از خدمات اطلاع‌رسانی بالاتر رفته است. به موازات سازماندهی و دسترس پذیر کردن تعداد بیشتری از منابع اطلاعاتی به شکل الکترونیکی، تقاضاهای بیشتری برای تحویل عملی اطلاعات مطرح می شود. برای نمونه، در بخش تجارت، کاربران انتظار دارند اطلاعات پردازش شده را به شکل خلاصه در اختیار داشته باشند و بتوانند اطلاعات و اخبار تجاری را از طریق نظام های اطلاع‌رسانی پیگیری کنند. تعداد فزاینده‌ای از مؤسسه‌‌های بازرگانی فرآورده‌هایی ارائه داده‌اند که ویژه این گروه از کاربران است.
