هر چقدر کیفیت گزارش های مالی افزایش یابد و از استانداردها و ضوابط معتبر در تهیه و حسابرسی گزارش ها استفاده شود، اعتماد استفاده‌ کنندگان اطلاعات افزایش و ریسک اطلاعات کاهش خواهد یافت. ‌بر اساس چارچوب نظری هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی، اطلاعات مالی برای سودمند واقع شدن در تصمیم‌گیری ها، در درجه نخست باید مربوط و قابل اتکا باشند. اطلاعات برای مربوط بودن باید بموقع تهیه و ارائه شوند و ارزش پیش‌ بینی‌ کنندگی و ارزش بازخورد داشته باشند. قابل اتکا بودن نیز شامل ارائه صادقانه، تأیید پذیری و بی‌طرفی می‌شود.‌بنابرین‏، شاخص اصلی کیفیت اطلاعات مالی از منظر تدوین‌کنندگان استانداردهای حسابداری دو ویژگی مربوط بودن و اتکاپذیری است و این دو بعد، اطلاعات را برای تصمیم‌گیرندگان سودمند می‌کند.

بر اساس تئوری نمایندگی، مدیران (نمایندگان) شرکت ممکن است تابع مطلوبیت خود را به قیمت زیر پاگذاری منافع سهام‌داران حداکثر نمایند.از این رو سهامدارارن کنترل و نظارت بر مدیریت شرکت را به هیات مدیره واگذار نموده اند.(فاما و جنسن،۱۹۸۳).از این رو در این پژوهش سعی بر این است که تأثیر ترکیب تنوع هیات مدیره بر کیفیت گزارشگری مالی و ریسک سنجیده شود.

۲-۳ پیشینه پژوهش

۲-۳-۱ پژوهش خارجی

زهرا و پیرس ، در تحقیقات خود ‌به این نتیجه رسیدند که تعداد بیش تر اعضای هیات مدیره( هیا ت مدیره بزرگ تر) موجب افزایش قابلیت نظارت بر فعالیت های مدیران ارشد می شود. (زهرا و پیرس،۱۹۸۹).

ریچنر و دالتون ، نیز نشان دادند که شرکت هایی که اعضای هیات مدیره آن ها نقشهای دوگانه دارند، از شرکتهایی که در آن ها نقش ها و مسئولیت ها تفکیک شده است عملکرد بهتری داشته اند.یافته های این گروه از پژوهشگران برخلاف پیش‌بینی های معمول بود. (ریچنر و دالتون ،۱۹۹۱).

لیپتون و لورش ،به رابطه معناداری میان ساختار سرمایه و اندازه هیات مدیره دست یافتند.(لیپتون و لورش،۱۹۹۲).

کاپلن و مینتون ، ‌به این نتیجه رسیدند که زمانی که شرکت ها عملکرد و سوددهی ضعیفی دارند، در ترکیب هیات مدیره ی خود، از مدیران مالی استفاده می نمایند. (کاپلن و مینتون ،۱۹۹۴).

گودستین و همکاران، دریافته اند که هیات مدیره های کوچکتر( بین ۴ الی ۶ عضو) می‌توانند مؤثرتر باشند؛ زیرا به واسطه کوچک بودن، قادرند تصمیمات راهبردی به موقع تری اتخاذ نمایند.(گودستین و همکاران ،۱۹۹۴).

یرماک ، با بررسی ۴۵۲ شرکت بزرگ آمریکایی در سال‌های ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۱، به یک ارتباط منفی بین اندازه هیات مدیره و ارزش شرکت دست یافت.(یرماک ،۱۹۹۶).

ولیاس ، در پژوهشی با عنوان ” ریسک تجاری و اثرات آن برعملکرد شرکت ” نشان داد که ارتباط میان ریسک تجاری و عملکرد شرکت، منفی است.ریسک تجاری بالا سبب افت عملکرد شرکت می شود. (ولیاس ،۱۹۹۶).

بسلی^[۳۳] ، در پژوهش تجربی خود دریافت که حضور اعضای غیر موظف هیات مدیره، احتمال تقلب در ارائه صورت‌های مالی را کاهش می‌دهد.(بسلی ،۱۹۹۶).

برگر و همکاران ،نشان دادند شرکتهایی با تعداد بیشتر اعضای هیات مدیره ، نسبت بدهی کمتری دارند . (برگر و همکاران ،۱۹۹۷).

ایسنبرگ و همکاران ، ارتباط بین اندازه هیات مدیره و سودآوری شرکت را در شرکت‌های کوچک و متوسط فنلاندی مورد بررسی قرار داند و ‌به این نتیجه رسیدند که یک ارتباط منفی بین اندازه هیات مدیره و ارزش شرکت وجود دارد. (ایسنبرگ و همکاران ،۱۹۹۸)

لیانگ ولی، ارتباط بین ساختار هیات مدیره و عملکرد شرکت را در شانگ های چین مورد بررسی قرار دادند.نتایج حاصل از تخمین،حاکی است که وجود غیر موظف ها در هیات مدیره عملکرد شرکت را افزایش می‌دهد. (لیانگ ولی ،۱۹۹۹).

پژوهش های انجام شده توسط هیلی و پالپو و همکاران، بیانگر آن است که بهبود گزارشگری مالی موجب افزایش درجه نقد شوندگی سهام و بهبود عملکرد سهام می شود.( هیلی و پالپو و همکاران،۱۹۹۹).

وافیاس، ‌به این نتیجه رسید که شرکت ها با کوچک‌ترین هیات مدیره (حداقل ۵ عضو)، آگاهی بیشتری نسبت به عایدات و سودآوری شرکت دارند و ‌بنابرین‏ از توانایی نظارتی بالاتری برخوردار هستند.(وافیاس‌،۲۰۰۰).

هیلمن و پاتزول ، ‌به این نتیجه رسیدند که اعضای بدون تجربه در دانش حسابداری یا مالی ، توانایی کم تری در کشف مشکلات موجود در گزارشگری مالی دارند.همچنین وجود یک عنصر مالی با تجربه می‌تواند باعث شود دیگر اعضاء حساس و هوشیار باشند. (هیلمن و پاتزول ،۲۰۰۰).

فورست و کنگ ، با بررسی ۹۴۷ شرکت آمریکایی،دریافتند مدیران غیرموظف تأثیری مثبت و قوی بر عملکرد و ارزش بازار شرکت دارند. (فورست و کنگ،۲۰۰۰).

ون و همکاران و آبر ،به وجود رابطه مثبت میان اندازه هیات مدیره و ساختار سرمایه پی بردند. ون و همکاران (۲۰۰۲) و آبر(۲۰۰۷).

نتایج تحقیق ماک و یوانتو ، نشان داد ارزش شرکت های پذیرفته شده در بورس های سنگاپور و مالزی هنگامی که هیات مدیره از ۵ عضو تشکیل شده،بالاتر است.( ماک و یوانتو ،۲۰۰۳).

کارتر و همکاران ، به مسئله تنوع اعضای هیات مدیره پرداختند.آن ها با بهره گرفتن از اطلاعات ۱۰۰۰ شرکت “فورچون ” رابطه بین تنوع هیات مدیره و ارزش شرکت را مورد آزمون قرار داده‌اند.تنوع هیات مدیره به صورت سهم زنان آمریکایی یا آفریقایی الاصل،آسیایی،اسپانیایی های عضو هیات مدیره تعریف شده است. اهمیت این پژوهش در این است که نخستین پژوهش تجربی است که وجود رابطه میان تنوع در هیات مدیره و ارزش مالی را آزمون می‌کند.پس از کنترل اثر اندازه،صنعت و ویژگی های دیگر راهبری شرکتی در آزمونها مشخص شد رابطه مثبت و قوی بین نسبت زنان و اقلیتها در هیات مدیره و ارزش شرکت وجود دارد وهمچنین نتیجه بررسی آن ها نشان می‌دهد که نسبت زنان و اقلیتهای عضو هیات مدیره با بزرگ شدن اندازه شرکت و هیات مدیره افزایش و با افزایش تعداد اعضای داخلی کاهش می‌یابد. (کارتر و همکاران ،۲۰۰۳).

ایسلی و اوهارا ،‌به این نتیجه رسید که افزایش کیفیت اطلاعات مالی به کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و در نتیجه،کاهش هزینه حقوق صاحبان سهام منجر می شود. (ایسلی و اوهارا ،۲۰۰۳).

پنگ و همکاران ، رابطه مثبت حضور اعضای غیر موظف در هیات مدیره با عملکرد شرکت در شرکت‌ها روسی را مورد بررسی قرار دادند. یافته های تحقیق نشان می‌دهد که رابطه مثبت مفروض در سطح معناداری ۵ درصد، مورد تأیید واقع نمی گردد.(پنگ و همکاران ،۲۰۰۳).

بندسون و همکاران، ‌به این نتیجه رسیدند که هیات مدیره دارای کمتر از ۶ نفر عضو، تأثیر با اهمیتی بر عملکرد شرکت ندارد. اما هنگامی که تعداد اعضای هیات مدیره به ۷ نفر یا بیشتر افزایش می‌یابد، ارتباط این دو گروه منفی می‌گردد. (بندسون و همکاران ،۲۰۰۴).

– وسیله

در مدیریت اسلامی، حقوق، ضوابط و احکام اسلامی است و نه حقوق و ضوابط بشر ساخته و متغیر فردی یا گروهی( اسلامبولچی اسلامی،۱۳۸۷). در مدیریت غربی برای رسیدن به هدف از هر وسیله استفاده می‌کنند. به‌هر حال در سازمان با تفکر اسلامی نوعی بایدونبایدهای اخلاقی و ارزشی حاکم است که مدیر موظف است در این چارچوب حرکت کند( فروزنده دهکردی و جوکار،۱۳۸۶: ۷۰).

– رقابت

در نظام مدیریت غرب اصولا اساس تعادل اقتصادی را رقابت آزاد تعیین می‌کند. در این سیستم رقیب، دروغ، تبلیغ بیجا، افزایش درخواست‌ها، ایجاد نیازهای جدید، جلب مشتری به هر شکلی در چارچوب مقررات و قوانین اصالت دارد. موفقیت در رقابت یک هدف مهمی و اساسی درصحنه بازرگانی و بین‌المللی است(فروزنده دهکردی و جوکار،۱۳۸۶: ۵۷).

اما با تکیه بر نوع‌دوستی و عدالت اجتماعی، رقابت اقتصادی مفهوم دیگری می‌یابد. رقابت نیز در حد کفاف صورت می‌گیرد و هدفی ثانوی است. در این صورت رقابت به منظور حذف رقیب و به هر قیمت انجام نمی‌شود. بلکه به منظور حذف نشده از بازار خواهد بود و لذا است که در چنین شرایطی نقش گروه‌های صنفی و تجاری به صورت حفظ‌کننده اعضاء فعال بوده و دولت نیز نظارت‌کننده‌ای هدایت‌گر در بین اصناف خواهد بود. در چنین زمینه‌ای است که مقررات ‌محدود کننده دولتی از سوی شرکت‌ها تهدید محسوب نمی‌گردد، بلکه قوانینی تلقی می‌گردند، که در جهت وصول به هدف بنیادین این شرکت‌ها، که همان تامین منافع عام بود، تلقی می‌شود( علی احمدی،۱۳۸۳: ۴۵).

– تبلیغات

در مدیریت غربی، تبلیغات نیز در اقتصاد آزاد از هر گونه محدودیت درونی آزاد است و جهت تأثیرگذاری از هر روشی استفاده می‌کند و منعی نمی‌یابد. تنها عامل ‌محدود کننده آن عوامل بیرونی( از قبیل مقررات دولتی) است. درعین‌حال اساس تبلیغات تجاری در دوران حاضر ایجاد میل و رغبت در مصرف‌کنندگان است، اگرچه که این میل کاذب باشد، و با منافع و مصالح مصرف‌کنندگان منافات داشته باشد، لذا از علوم مختلف روانشناسی، جامعه‌شناسی، جمعیت‌شناسی و… بهره فراوان برده می‌شود، تا با ایجاد میل مصرف و مصرف‌گرایی بازار فروش برای کالا و خدمات به وجود آید، تا در نتیجه فروش بیشتر، سود بیشتر عاید مؤسسه‌ گردد. در دیدگاه نظام ارزشی اسلام بدیهی است تبلیغات و بازار مفهوم و شرایط وجودی دیگری می‌یابد. بازار، یعنی زمینه احتیاج و نیاز واقعی مردم، که تامین آن نیازمندی ضروری است و تبلیغات یعنی معرفی کالا و خدمات. در چنین مفهومی بازاریابی مفهوم واقعی خود را پیدا می‌کند. یعنی یافتن نیازی واقعی از جامعه که باید تامین و مرتفع شود و تبلیغ نیز معنی حقیقی خود که همان تعریف و معرفی صادقانه و به‌‌دور از هر گونه دروغ و فریب است را می‌یابد( علی احمدی،۱۳۸۳: ۴۵).

– کنترل

در نظام مدیریت غرب، نظام کنترل بیرونی مقدم بر کنترل درونی است مصداق این موضوع را می‌توان در نظریه بوروکراسی وبر مشاهده کرد. در نظام بوروکراسی، معمولا نظارت، مستقیم و مستبدانه است. معیارها و ضوابط شغلی بدون در نظر گرفتن ویژگی‌های انسانی و ارزشی از پیش تعیین‌شده است و کار افراد به طور دقیق بر مبنای این ملاک‌ها مورد کنترل و نظارت قرار می‌گیرد. هرچند امروزه در نظرات افراد مانند پیتر سنج در سازمان‌های یادگیرنده بحث خودکنترلی یک امر لازم تلقی شده است، اما چون پشتوانه ارزشی ندارد چندان ضمانت اجرایی ندارد و صرفا به عنوان یک توصیه باقی خواهد ماند. همچنین در مدیریت اسلامی، نظارت بیش از آنکه بیرونی و مستقیم باشد، درونی و فردی است. اسلام بجای کنترل بیرونی به ” خودکنترلی” تأکید دارد و تمام توصیه ها و سفارش‌های اسلام به تقوا، ناظر به همین مطلب است( آذر دشتی،۱۳۸۵).

آثار ارزش‌های اسلامی در سازمان و تحقق اهداف فردی و سازمانی

ارزش‌ها از دیدگاه اسلامی عبارت‌اند از: باورها و اعتقادات و ایمان‌های اسلامی، خواه به شکل احکام اسلامی بیان گردیده باشند، خواه به صورت اصول اعتقادی و یا قواعد فقیه. آنچه دین اسلام برای آن اهمیت قائل است و آن نسبت به آن بی‌تفاوت نیست. ارزش از دیدگاه اسلامی نام دارد. ارزش اگرچه در مفهوم اخص نقطه مقابل دانش است و به گرایش‌های اطلاق می‌گردد، ولی ارزش مفهوم وسیع‌تری دارد. ارزش در اینجا به معنای اهمیت رفتار و تکیه‌گاه عملکردهاست و هر نقطه‌نظری و یا عملی، گرایشی و یا بینشی، اصلی و یا فرعی که ازنظر شخصی، گروهی( سازمان، جامعه و افراد) و یا مکتب و یا مکاتبی اهمیت دارد، ارزش نامیده می‌شود( علی احمدی،۱۳۸۳: ۹).

هر فرد نظام ارزشی خاصی دارد و برخی از ارزش‌ها را به ارزش‌های دیگر ترجیح می‌دهند منشأ ارزش‌های فرد ناشی از دیدگاه و جهان‌بینی فرد است که مذهبی یا غیرمذهبی است ولی به‌هر حال هرکسی دارای ارزش‌های خاصی است که بر اساس آن افکار اقدام می‌کند. ارزش‌های موجود در سازمان را به سه دسته، ارزش‌های فردی کارکنان و مدیران، ارزش‌های سازمانی و کشوری و بین‌المللی تقسیم نموده‌اند، بر همین اساس انواع ارزش‌ها عبارت‌اند از ( علی احمدی،۱۳۸۳: ۱۲):

– ارزش‌های استراتژیکی( مذهبی، سیاسی، اخلاقی)

– ارزش‌های حد میانی( اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی)

– ارزش‌های قومی، نژادی جزئی و گروهی( باندی، ملی)

– ارزش‌های حد پائین( غریزی، عرفی و محیطی) اهمیت ارزش‌ها از پائین به بالا به طور تدریجی و برحسب موضوع و ماهیت تصمیم افزایش می‌یابد.

برخی از ارزش‌های اسلامی که برحسب مورد برای سازمان یا کارکنان و یا هر دو می‌توانند به عنوان ارزش تلقی گردند، به شرح زیر هستند:

انضباط سازمانی، وجدان کاری، مسئولیت‌پذیری، تعهد، عدالت سازمانی، حس همکاری، مشارکت در تصمیم‌گیری، صداقت و راست‌گویی، وقت‌شناسی، برخورد و رفتار مناسب، توجه به کیفیت، توجه به کمیت، راندمان کاری، کارایی، قول و قرار، شناخت هدف، توجه به نیروی لایزال الهی، کار گروهی، صبر و شکیبایی، امنیت شغلی، ارتقاء حرفه‌ای، روحیه خوب، احساس تعلق، احراز هویت، رضایت شغلی، پویایی محیط، تفویض اختیار، ایمنی و تامین، سخت‌کوشی، ایثار، شجاعت، اطاعت الهی، نظم، آخرت‌گرایی و زهد، عفت، امانت‌داری، تقوای الهی، رعایت حقوق دیگران، خلوص و صدق نیت، دقت، عزت‌نفس و …( فروزنده دهکردی و ملائی، ۱۳۸۸: ۱۸۰و۱۸۱).

با رعایت ارزش‌های اسلامی در سازمان‌ها روابط انسانی سالم و سازنده‌ای ایجادشده که بر این اساس آثار مثبت فراوانی نصیب افراد و سازمان می‌گردد. که برخی از آن‌ ها عبارت‌اند از:

مهارت گرایش به رفتارهای مناسب اجتماعی: در این پژوهش گرایش به رفتارهای مناسب اجتماعی، یکی از مؤلفه های مهارت های اجتماعی می‌باشد که با بهره گرفتن از ۱۹ گویه سنجیده می شود که دارای حداقل ۱۸ امتیاز و حداکثر ۹۵ امتیاز می‌باشد. این گویه ها، شامل گویه های (۷ – ۱۰ – ۱۱ – ۱۴ – ۱۷ – ۲۰ – ۲۱ – ۲۷ – ۲۸ – ۳۰ – ۳۶ – ۳۸ – ۳۹ – ۴۱ – ۴۵ – ۵۰ – ۵۱ – ۵۳ – ۵۴) است.

مهارت دوری از رفتارهای غیر اجتماعی: در این پژوهش دوری از رفتارهای غیر اجتماعی، یکی از مؤلفه های مهارت های اجتماعی می‌باشد که با بهره گرفتن از ۱۱ گویه سنجیده می شود که دارای حداقل ۱۱ امتیاز و حداکثر ۵۵ امتیاز می‌باشد. این گویه ها، شامل گویه های (۵ – ۶ – ۱۳ – ۱۶ – ۱۸ – ۲۶ – ۳۱ – ۳۵ – ۳۷ – ۴۹ – ۵۲) است.

مهارت دوری از پرخاشگری و جنگ و دعوا با دیگران: در این پژوهش دوری از پرخاشگری و جنگ و دعوا، یکی از مؤلفه های مهارت های اجتماعی می‌باشد که با بهره گرفتن از ۱۱ گویه سنجیده می شود که دارای حداقل۱۱ امتیاز و حداکثر ۵۵ امتیاز می‌باشد. این گویه ها، شامل گویه های (۱- ۲ – ۳- ۴ – ۹ – ۱۲ – ۱۹ – ۲۵ – ۳۳ – ۴۸ – ۵۶) است.

مهارت دوری از برتری طلبی: در این پژوهش دوری از برتری طلبی، یکی از مؤلفه های مهارت های اجتماعی می‌باشد که با بهره گرفتن از ۶ گویه سنجیده می شود که دارای حداقل ۶ امتیاز و حداکثر ۳۰ امتیاز می‌باشد. این گویه ها، شامل گویه های (۱۵ – ۲۹ – ۳۲ – ۴۰ – ۴۶ – ۵۵) است.

مهارت ایجاد ارتباط مناسب با همسالان: در این پژوهش ایجاد ارتباط مناسب با همسالان، یکی از مؤلفه های مهارت های اجتماعی می‌باشد که با بهره گرفتن از ۹ گویه سنجیده می شود که دارای حداقل ۹ امتیاز و حداکثر ۴۵ امتیاز می‌باشد. این گویه ها، شامل گویه های (۸ – ۲۲ – ۲۳ – ۲۴ – ۳۴ – ۴۲ – ۴۳ – ۴۴ – ۴۷) است.

فصل چهارم

تجزیه وتحلیل داده ها

۴-۱-مقدمه

این فصل از پژوهش به ۲ بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی تقسیم می شود و به بررسی و تحلیل داده می پردازد. پژوهش حاضر، از نوع نیمه تجربی می‌باشد، جهت تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و روش آمار توصیفی و در قالب جداول و نمودارها، میانگین، درصد، واریانس، انحراف معیارو ….. استفاده می شود و در بخش استنباطی ازتحلیل t مستقل برای مقایسه میانگین های مستقل و میزان اثر بخشی متغیر مستقل بر متغیر وابسته استفاده می شود تا امکان تعمیم یافته ها از نمونه به جامعه میسر شود.

۴-۲- آمار توصیفی:

جدول ۴-۱ – توزیع فراوانی گروه آزمودنی های مورد مطالعه

گروه

فراوانی

درصد

درصد تراکمی

آزمایش(آموزش دیداری)

۲۵

۵۰

۵۰

کنترل(آموزش شنیداری)

۲۰

۵۰

۱۰۰

کل

۴۵

۱۰۰

جدول ۴- ۱ نشان می‌دهد که ۲۵ نفر از آزمودنی ها(۵۰%درصد تعداد کل) در گروه آزمایش و ۲۰ نفر از آزمودنی ها(۵۰%درصد تعداد کل) در گروه کنترل هستند

۱-۳- آمار استنباطی

۴-۳-مقایسه وتحلیل آزمون های میزان مهارت های اجتماعی

فرضیه ۱: بین دانش آموزان دوگروه(آموزش دیداری وشنیداری)از نظر میزان رفتارهای مناسب تفاوت معنادار وجود دارد .

جدول ۴–۲: شاخص های آماری پیش آزمون سنجش میزان رفتارهای مناسب در دو گروه آزمایش و کنترل

گروه ها

تعداد

میانگین

انحراف معیار

مقدارt

درجه آزادی

سطح معناداری

آزمایش

۲۵

۸۰/۱۱

۵۰/۱

۹۸%

۲۸

۳۳۴%

کنترل

۲۰

۷۳/۱۳

۱۵/۲

نتایج حاصل از مقایسه میانگین های پیش آزمون دو گروه در قالب آزمون t برای مقایسه ی میانگین های دو گروه مستقل، با توجه به سطح معنی‌داری داده شده در جدول ۴–۲ومقایسه آن بامیزان خطای مجاز ۰۵/۰ بااطمینان ۹۵ درصدفرض پذیرفته می‌شود. یعنی بین میزان رفتارهای مناسب دانش آموزان دو گروه آزمایش و کنترل قبل از اجرای طرح تفاوت معنی‌دار آماری وجود ندارد. می توان گفت که گروه ها از نظر میزان برخورداری از رفتارهای مناسب، همگن می‌باشند (۳۳۴/۰=sig، ۲۸=df، ۹۸/۰- =t

جدول۳-۴: نتایج آزمونt ‌گروه‌های مستقل روی میانگین نمرات آزمودنی ها در پس آزمون رفتارهای مناسب

گروه ها

تعداد

میانگین

انحراف معیار

مقدارt

درجه آزادی

سطح معناداری

آزمایش

۲۵

۴۰/۱۴

۱۷/۳

۶۵/۲

۲۸

۱

کنترل

۲۰

۱۴

۳۶/۲

با توجه به اطلاعات مندرج در جدول شماره ۴-۳ نتایج حاصل از مقایسه میانگین های پس آزمون دو گروه در قالب آزمون t برای مقایسه ی میانگین های دو گروه مستقل، با توجه به سطح معنی‌داری ومقایسه آن بامیزان خطای مجاز ۰۵/۰ بااطمینان ۹۵ درصدفرض رد می‌شود. یعنی بین میزان رفتارهای مناسب دو گروه آزمایش و کنترل، بعد از اجرای طرح بر روی گروه آزمایش، تفاوت معنی‌دار آماری وجود دارد. ‌بنابرین‏ می توان استدلال کرد پس آزمون برای هر دو گروه معنادار نبوده، بلکه فقط گروهی که تحت تأثیر آموزش دیداری بودند نمرات پس آزمون شان در مقایسه با پیش آزمون تغییر پیدا ‌کرده‌است. بر اساس این نتایج فرضیه اول پژوهش تأیید می شود(۰۱/۰=sig، ۲۸=df، ۶۵/۲ =t).یعنی بین دانش آموزان دوگروه(آموزش دیداری وشنیداری)از نظر میزان رفتارهای مناسب تفاوت معنادار وجود دارد .

نمودار۴- ۲نمودارآماری نمرات میانگین پیش آزمون و پس آزمون سنجش رفتارهای مناسب در دو گروه آزمایش و کنترل این نمودار بخوبی نشان می‌دهد که میزان میانگین نمرات پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش تغییر کرده ولی در گروه کنترل نمرات پیش آزمون و پس آزمون تغییر چشمگیری نداشته و این امر مؤید ان است که فرضیه یک پژوهش تأیید می شود.

۴-۴-مقایسه وتحلیل آزمون های میزان دوری از رفتارهای غیر اجتماعی دانش آموزان

بعدازگذشت چندهفته از اجرای هریک از روش های آموزش به شیوه آموزش دیداری وآموزش شنیداری ،‌گروه‌های مورد بررسی در آزمون میزان دوری از رفتارهای غیر اجتماعی شرکت نمودند.براین اساس، با بهره گرفتن از داده های حاصله آزمون های به مقایسه وتحلیل میزان دوری گزینی اجتماعی کودکان مورد بررسی در هریک ‌از ‌گروه‌های آموزشی خواهیم پرداخت.

فرضیه ۲: بین دانش آموزان دوگروه (آموزش دیداری وشنیداری) از نظر میزان دوری از رفتارهای غیراجتماعی تفاوت معنادار وجود دارد.

جدول ۴-۴: شاخص های آماری پیش آزمون رفتارهای غیر اجتماعی(دوری گزینی اجتماعی) در دو گروه آزمایش و کنترل

گروه ها

تعداد

میانگین

انحراف معیار

مقدارt

درجه آزادی

سطح معناداری

آزمایش

۲۵

۶۶/۱۳

۹۵/۱

۰۰۰

۲۸

۱

کنترل

۲۰

۵۳/۱۳

۲۸/۲

فرضیه فرعی ۲:

برپایه آمار سطح معناداری به دست آمده برای تفاوت بهزیستی اجتماعی در زنان شاغل و خانه دار بزرگتر از ۰۵/۰ می‌باشد. ‌بنابرین‏ فرضیه پژوهش رد و فرض صفر پذیرفته می شود. از این رو می توان گفت هیچگونه تفاوت معناداری بین زنان شاغل و خانه دار در زمینه بهزیستی اجتماعی وجود ندارد.

مرادی و همکاران (۱۳۹۳) نشان دادند حمایت اجتماعی اثرات مستقیم و غیرمستقیم، از طریق نیاز به ارتباط و نیاز به صلاحیت، بر بهزیستی روان شناختی زنان شاغل دارد. همچنین، نتایج نشان دادند که تفاوت معنادار درحمایت‌ اجتماعی، نیازهای اساسی روان شناختی و بهزیستی روان شناختی زنان شاغل مجرد و متأهل وجود ندارد. این یافته ها بر نقش اشتغال و تعاملات اجتماعی در محیط کار تأکید می‌کنند.

تاتینا بلداجی و همکاران (۱۳۹۰) نشان دادند زنان سرپرست خانوار شرکت کننده در این مطالعه در سن میانسالی قرار داشتند. به طوری که میانگین سنی زنان تحت پوشش ۲۸/۴۳ و زنان سرپرست شاغل خدماتی ۵/۴۰ سال بود و از نظر وضعیت تحصیلی زنان تحت پوشش سازمان بهزیستی اکثراً بی­سواد و زنان سرپرست خدماتی بیشترین فراوانی را در رده ­های راهنمایی و دبیرستان داشتند. از نظر کیفیت زندگی، مشخص شد که هر دو گروه کیفیت­زندگی متوسطی داشته اما کیفیت­زندگی زنان سرپرست­خانوار شاغل نسبت به زنان سرپرست تحت پوشش وضعیت بهتری دارد. نمره ابعاد سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی در دو گروه زنان سرپرست خانوار اختلاف معناداری نشان دادند و در بعد سلامت محیطی در دو گروه زنان سرپرست اختلاف معناداری مشاهده نشد.

یافته این فرضیه با پژوهش مرادی و همکاران (۱۳۹۳) و تاتینا بلداجی و همکاران (۱۳۹۰) ناهمسو می‌باشد.

این ناهمسویی ‌به این سبب می‌باشد که در پژوهش های پیشین بهزیستی روانی و در این فرضیه بهزیستی اجتماعی بررسی شده است، زیرا پژوهشی با موضوع بهزیستی اجتماعی زنان شاغل و خانه دار به دست نیامد.

۵-۲- بحث و نتیجه گیری:

با اطمینان ۹۵% می توان گفت میزان سرسختی روان شناختی در پیش آزمون و پس آزمون در زنان خانه دار به گونه ای معنادار بیشتر از زنان شاغل می‌باشد. این امر نشان می‌دهد که شغل زنان خانه دار (خانه داری) در نتیجه آزمون تأثیرگذار بوده است.

هیچگونه تفاوت معناداری بین زنان شاغل و خانه دار در پیش آزمون و پس آزمون در زمینه بهزیستی اجتماعی وجود ندارد. که نشان دهنده همگن بودن آزمودنی هاست.

با اطمینان ۹۹% می توان گفت میزان سرسختی روان شناختی و بهزیستی اجتماعی زنان خانه دار و شاغل در پس آزمون به گونه ای معنادار بیشتر از پیش آزمون می‌باشد. این امر نشان دهنده تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر هر دو گروه در هر دو متغیر می‌باشد.

با اطمینان ۹۵% می توان گفت در پیش آزمون و پس آزمون با افزایش سرسختی روان شناختی بر میزان بهزیستی اجتماعی افزوده می شود.

با توجه به اینکه بخش زیادی از زنان خانه دار، گروهی هستند که در نتیجه نیافتن کار، ناگزیر به خانه داری روی آورده­اند، می توان نتیجه گرفت که شاید زنان خانه دار تجربه بیشتری در ناکامی و شکست و رویارویی با سختی داشته و در نتیجه بر سرسختی روان شناختی این گروه افزوده شده است. علی پور شیرسوار (۱۳۹۰، ۲) بر این باور است که یکی از عوامل اصلی کاهش عرضه نیروی کار زنان در ایران (یعنی پائین بودن نرخ مشارکت زنان) بالا بودن نرخ بیکاری آنان است. یعنی زنان به علت بالا بودن نرخ بیکاری از یافتن شغل ناامید می‌شوند و در نتیجه برای ورود بازار کار میل کمتری دارند پس با افزایش فرصت های شغلی مناسب برای زنان و کاهش نرخ بیکاری عرضه نیروی کار زنان نیز افزایش خواهد یافت.

از سوی دیگر باورهای رایج در جامعه که برای زن شاغل از برچسب هایی مانند تکبر، استبداد، خودرأیی، ناتوانی در وظایف زن بودن، و مردگریزی استفاده می نمایند، سبب می شود تا زنان شاغل در رویارویی با سختی ها و ناکامی ها از خود ضعفی بیشتر از آنچه نیازِ موقعیت باشد، نشان داده و در نتیجه با گذر زمان از سرسختی شان کاسته می شود تا بهانه ای برای محکومیت شاغل بودن زنان فراهم نگردد.

۵-۳- پیشنهاد پژوهش:

۵-۳-۱- پیشنهاد کاربردی:

به مدیران مدارس پیشنهاد می شود تا برای زنان (هم معلمین، هم مادران دانش آموزان و همچنین خود دانش آموزان دختر) کارگاه های آموزش مهارت‌های زندگی برگزار نمایند.

به زنان شاغل و خانه دار پیشنهاد می شود تا با تلاش برای افزایش سرسختی روان شناختی خویش، بر میزان بهزیستی اجتماعی خویش بیفزایند.

همچنین به مسئولین آموزشی پیشنهاد می شود تا برای زنان کارگاه های آموزش راهکارهای افزایش سرسختی روان شناختی برگزار نمایند.

۵-۳-۲- پیشنهاد پژوهشی:

به پژوهشگران آینده پیشنهاد می شود تا به بررسی عوامل مؤثر بر سرسختی در زنان شاغل و خانه دار و بررسی علیت بالاتر بودن سرسختی در زنان خانه دار بپردازند.

به پژوهشگران آینده پیشنهاد می شود تا این پژوهش را بر روی جامعه مردان نیز انجام دهند و نتیجه را با یافته این پژوهش مقایسه نمایند.

به پژوهشگران آینده پیشنهاد می شود تا این پژوهش را با گروه گواه انجام دهند و نتیجه را با یافته این پژوهش مقایسه نمایند.

به پژوهشگران آینده پیشنهاد می شود تا این پژوهش را بر روی جامعه های آماری دیگر نیز انجام دهند و نتیجه را با یافته این پژوهش مقایسه نمایند.

همچنین به پژوهشگران آینده پیشنهاد می شود تا دموگرافی آزمودنی ها را به عنوان متغیرهای میانجی و تعدیل کننده بررسی نمایند.

۵-۴- محدودیت پژوهش:

یکی از محدودیت‌ها در این پژوهش بررسی نشدن گروه گواه بود، که به سبب مخالفت گروه روان شناسی دانشگاه، در هنگام تأیید پروپزال رخ داده است.

با توجه به اینکه، جنسیت به عنوان متغیر تعدیل کننده در نظر گرفته شده است، یافته این پژوهش قابلیت تعمیم به جامعه مردان را دارا نمی باشد.

بیشترین محدودیت در این پزوهش متقاعد نمودن والدین برای همکاری و حضور در کارگاه آموزش مهارت‌های زندگی بوده است.

همچنین متغیرهای مزاحم و کنترل نشده ای ممکن است بر نتیجه آزمون تأثیرگذار بوده باشند.

منابع:

• • آقاجانی، محمدجواد (۱۳۹۲) ارتباط سرسختی روانشناختی با فرسودگی شغلی پرستاران. مجله پرستاری و مامایی جامع نگر، سال۲۳، شماره۷۰٫

• • آقا زاده، محرم (۱۳۷۹) مقدمات مهارت‌های مطالعه و پژوهش. (چاپ اول) تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.

• • ارزنده فر، علی؛ اصغری ابراهیم آباد، محمدجواد (۱۳۹۲) بررسی اثربخشی آموزش مهارت های زندگی بر افزایش عزت نفس دانش آموزان با مشکل بینایی. مجله پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره، سال۳، ش۱

• • افشاری، نفیسه و همکاران (۱۳۹۱) مقایسه بین مهارت های روانی و سرسختی ذهنی دوچرخه سواران زن و مرد نخبه. دانشگاه تهران، چاپ نشده.

• • امینی رارانی، مصطفی و همکاران (۱۳۹۰) رابطه سرمایه اجتماعی با سلامت اجتماعی در ایران. نشریه رفاه اجتماعی، دوره۱۱، شماره ۴۲، ص ۲۲۸ – ۲۰۳٫

• • بشارت، محمدعلی (۱۳۸۸) رابطه بین سخت کوشی و مشکلات بین شخصی. دوره۵، شماره۴، ص ۲۱ – ۱٫

افزون بر این، بالبی مدل کارکرد درونی را به عنوان عاملی در نظر ‌می‌گیرد که دلبستگی اولیه را به دلبستگی و روابط در تمام طول زندگی پیوند می­زند. او معتقد است مدل‌های کارکرد درونی که افراد از خود و دیگران تشکیل می­ دهند باعث تداوم تجارب، شناخت­ها و احساسات اولیه­ دلبستگی در رفتارها و روابط بعدی افراد می­ شود، در روابط و موقعیت­های مختلف به کار گرفته می­ شود و بر تعاملات اجتماعی و سایر روابط نزدیک فرد اثر می­ گذارد. ‌بنابرین‏، با توجه به پایداری نسبی مدل‌های کارکرد درونی، دلبستگی دوران کودکی ممکن است در تمام طول زندگی فرد باقی بماند و مبنایی برای بروز دلبستگی و روابط نزدیک در سال‌های بزرگسالی شود (میکیولینسر و همکاران، ۲۰۰۵). از این رو، نظریه دلبستگی از تمرکز بر دوران نوزادی فراتر رفته و به عنوان یک چهارچوب نظری برای مطالعه­ ارتباط با افراد مهم (از جمله والدین و همسالان) در سال‌های بزرگسالی (آرمسدن و گیرینبرگ، ۱۹۸۷؛ نیکرسون و نیگل^[۱۶۰]، ۲۰۰۵) و در روابط نزدیک و عاشقانه (هازن و شیور، ۱۹۸۷) نیز به کار گرفته شده ­است.

۲-۲-۱- دلبستگی در بزرگسالی

اگرچه دلبستگی اساساً در رابطه با دوران نوزادی مطرح شد، اما دیری نگذشت که این مفهوم الهام بخش نظریه­پردازان نوجوانی و بزرگسالی گشت و نظریه دلبستگی برای نوجوانان و جوانان نیز به کار رفت. براین اساس، هازن و شیور (۱۹۸۷) روابط نزدیک و عاشقانه­ی بزرگسالی را نوعی فرایند دلبستگی می­پندارند که با توجه به تاریخچه­ دلبستگی متفاوت افراد، در افراد مختلف به گونه ­ای متفاوت تجربه می­ شود. آن ها معتقدند که روابط نزدیک بزرگسالی همچون پیوند دلبستگی والد- کودک فرآیندی زیستی- اجتماعی است که طی آن بزرگسالان در روابط نزدیک خویش با یکدیگر پیوند عاطفی برقرار ‌می‌کنند. در این رویکرد مؤلفه­ های اصلی نظریه دلبستگی که در رابطه با دلبستگی دوران نوزادی مطرح شده است برای دلبستگی در سنین بزرگسالی و در روابط نزدیک نیز به­ کار می­رود و اعتقاد بر این است که سه سبک دلبستگی ایمن، اجتنابی و اضطرابی- دوسوگرا که در رابطه با دوران کودکی مطرح می­شوند، روابط نزدیک بزرگسالی را تحت تأثیر قرار می­ دهند و بدین ترتیب، افراد به چهره­ های دلبستگی سنین بزرگسالی خویش به گونه ­ای همسو با سبک دلبستگی اولیه­ خود واکنش نشان می­ دهند. ‌بنابرین‏ در سنین بزرگسالی افراد علاوه بر اینکه دلبستگی به والدین خود را حفظ ‌می‌کنند بر اساس اینکه ارتباط با دیگران به چه میزان کارکردهای مشابه با دلبستگی اولیه (امنیت و حمایت عاطفی) را برای آنان فراهم ‌می‌آورد، پیوندهای دلبستگی جدیدی نیز از جمله با همسالان خویش تشکیل می­ دهند (هازن و شیور،۱۹۹۴).

در این زمینه آرمسدن و گرینبرگ ­(۱۹۸۷) بر اساس نظریه دلبستگی بالبی، پرسشنامه­ای تهیه کردند که ادراک مثبت و منفی بزرگسالان را از ابعاد شناختی/ عاطفی ارتباط خود با والدین و دوستان می­سنجد. مطابق با تقسیم ­بندی آرمسدن و گرینبرگ سه بعد اساسی ارتباطات، اطمینان و بیگانگی در دلبستگی دوره بزرگسالی وجود دارد. منظور از ارتباطات، روابط همزمان و متقابلی است که به ایجاد پیوندهای عاطفی قوی بین والدین و فرزندان کمک می­ کند. ارتباطات مثبت بین والدین و فرزندان، احساس ایمنی بیشتری در مراحل مختلف رشد به وجود خواهد آورد. ارتباطات والد- کودکی همچنین شالوده­ای برای ارتباط با افراد دیگر و همسالان در سراسر زندگی ایجاد می­ کند. اطمینان، از ویژگی­های مهم ارتباط با همسالان و همان احساس امنیت و اطمینان از بابت وجود فردی دیگر، جهت تأمین نیازهای قطعی می­ باشد. بیگانگی به احساس طرد شدن مربوط ‌می‌باشد. هنگامی که فرد احساس کند نماد دلبستگی در دسترس نیست، نوع دلبستگی­اش ناایمن و مبتنی بر بیگانگی خواهد بود­­­­ (باروکاس،۲۰۰۶، به نقل از سلیمی ، ۱۳۸۷).

۲-۳- فاصله­ روانشناختی

افزایش رفتارهای ناهنجاری چون پرخاشگری، قلدری و خشونت در محیط­های آموزشی و در میان نوجوانان و جوانان متخصصان حوزه ­های مختلف از جمله تعلیم و تربیت را بر آن داشته است تا به بررسی ریشه­ها و عوامل تعیین­کننده­ رفتار افراد با دیگران بپردازند. در این زمینه برخی از متخصصان عوامل اجتماعی و فرهنگی را مدنظر قرار داده ­اند، عده­ای به عوامل مربوط به خانواده و مدرسه پرداخته­اند و در نهایت تعدادی از متخصصان نیز عوامل شخصیتی و ریشه ­های روانشناختی رفتار افراد با دیگران را مورد توجه قرار داده ­اند و در این راستا فاصله­ روانشناختی را به عنوان یکی از عوامل روانشناختی زمینه­ ساز رفتارهای ضداجتماعی و ناهنجار معرفی کرده ­اند (هاردی، بتاچرجی، رید و آکوئینو، ۲۰۱۰).

فاصله روانشناختی ایده­ای قدیمی در روانشناسی اجتماعی است که توجه نظری و تجربی قابل ملاحظه­ای را به خود اختصاص داده است. فرض زیربنایی سازه­ی فاصله­ روانشناختی این است که افراد با یکدیگر به عنوان یک عامل بیرونی و عینی رفتار نمی­کنند، بلکه تعامل آن ها با دیگران تحت تأثیر نحوه­ای است که آن ها را در فضای روانشناختی خود جای داده ­اند (لیبرمن، تروپ و استفان، ۲۰۰۷). بسته به اینکه افراد در فضای روانشناختی ما جایگاهی نزدیک و یا دور را به خود اختصاص داده ­باشند، به گونه ­ای متفاوت با آن ها رفتار خواهیم کرد. بدین ترتیب، احتمال بیشتری وجود دارد نسبت به افرادی که آن ها را در فضای روانشناختی خود از نظر اجتماعی نزدیک ادراک می­کنیم توجه اخلاقی روا داریم و با آن ها به طور اخلاقی رفتار کنیم و چنانچه افراد و یا گروه­هایی را در فضای روانشناختی خود دور ادراک کنیم احتمال کمی وجود دارد نسبت به آن ها توجه اخلاقی روا داریم و به صورت اخلاقی رفتار کنیم (هاردی، بتاچرجی، رید و آکوئینو، ۲۰۱۰). از این رو، فاصله­ روانشناختی با دامنه­ وسیعی از رفتارهای غیر اخلاقی (پرخاشگری و خشونت) و اخلاقی (کمک کردن به دیگران) در ارتباط است و بر این اساس رید و آکوئینو (۲۰۰۳) فاصله­ روانشناختی را دربردارنده­ی دو بعد جهت­گیری غلبه اجتماعی و حریم رعایت اخلاقی می­دانند. که در ادامه توضیح داده خواهند شد.

۲-۳-۱- جهت­گیری غلبه اجتماعی

تبعیض، اختلاف و نابرابری تجربه_­­ای فراگیر در تمام جوامع انسانی است. منشأ این اختلافات و نابرابری­ها گاهی قومیت، نژاد، مذهب و به بیانی دیگر عضویت افراد در یک گروه است. پیامد ناگوار این اختلافات و نابرابری­ها از جمله رشد روزافزون خشونت­های گروهی، توجه نظریه­پردازان را به بررسی این موضوع و تئوری­پردازی در این زمینه جلب ‌کرده‌است.