ایشان همچنین در ادامه روایتی از امام صادق ( ع ) نقل کرده، میفرماید: « امام صادق ( ع ) فرمودند: هرگاه مردی همسرش را که آبستن است طلاق دهد باید نفقه او را بدهد تا فرزند به دنیا آید، همچنین اگر فرزند را بدنیا آورد، مزد شیر دادنش را بدهد و نباید به او ضرر بزند مگر آنکه شیر دهی پیدا کند که مزد کمتری بگیرد و اگر مادر طفل حاضر شد به آن مزد کمتر فرزندش را شیر دهد، البته او مقدم است بر بیگانه لذا تا روزیکه بچه شیر میخورد مادر مزد میگیرد و او را شیر میدهد ».[۳۰]
نتیجه ای که از آیه و تفسیر علامه و روایت امام صادق ( ع ) به دست میآید، این است که حکم جواز اجاره به صورت روشن بیا ن شده است.
علاوه بر سه آیه ذکر شده که علمای شیعه و سنی به آن تمسک جسته اند، دو آیه دیگر وجود دارد که اختصاصاً علمای شیعه به آن استناد کردهاند، آن آیات عبارتند از:
آیه اول: «.. .فَما اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَاتُوهُنَّ اُجُورَهُنَّ فَریضَهً ». (آیه ۲۴، سوره نساء)
ترجمه: اگر با زنان قرار کردید که فلان مدت از آنان کام گرفته و فلان مقدار اجرت به او بدهید، واجب است اجرتشان را بپردازید.[۳۱]
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه میفرمایند: مراد از استمتعتم « متعه » است و عقد دائم نیست زیرا در عقد دائم اجرتی در کار نیست و آنچه در نکاح دائم داده میشود مهریه و صداق است و مهمتر اینکه استمتاع شرط دادن اجرت قرار گرفته و میفرماید اگر از زنی استمتاع بر دید واجب است اجرت وی را بدهید در حالی که در عقد دائم، استمتاع برای دادن مهر شرط نیست و وقتی مردی زنی را عقد دائم نماید به محض تمام شدن عقد مهر بر ذمه اش خواهد آمد.[۳۲]
مرحوم علامه گرچه به طور مستقیم در صدد اثبات جواز اجاره نیست ولی از کلامشان به روشنی فهمیده میشود که اجاره زن برای تمتع و پرداخت مزد که همان متعه میباشد، جائز و بلا اشکال است.
آیه دوم: «.. . وَرَفَعْنا بَعْضَهُم فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِّیتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضاً سُخْرِیا » (سوره زخرف، آیه ۳۱)
ترجمه: بعضی را به درجاتی بالاتر از بعض دیگر قرار میدهیم تا بعضی، بعض دیگر را برای خدمت خود مسخر کنند.
مرحوم علامه در تفسیر این آیه میفرمایند:
« تسخیر هر چیزی به معنای راندن قهری آن به سوی غرض مخصوص است و سخری نام همان چیزیست که مقهور واقع شده و آن را بسوی اراده و خاص خود سوق میدهد.
و در ادامه میفرماید: کثرت حوایج انسانها در زندگی دنیا آنقدر زیاد است که فرد فرد انسانها نمیتوانند همه آن ها را در زندگی فردی خود براورده نمایند و مجبورند به طور اجتماعی زندگی کنند از اینرو است که:
اولاً: بعضی بعض دیگر را به خدمت خود میگیرند و از آن ها استفاده میکنند.
ثانیاًً: اساس زندگی را تعاون و معاضدت یکدیگر قرار میدهند و نتیجه آن میشود که افراد اجتماع هر یک هرچه دارد با آنچه دیگران دارند معاوضه میکنند. مانند مخدومی که خادمی را برای خدمت خود مسخر کرده و خادم هم مخدوم را برای پولش مسخر کردهاست و همچنین هر دسته از طبقات اجتماع، مسخر طبقات دیگر و خود مسخر کننده آن است».[۳۳]
۲-۳-۲- روایت
روایاتی که توسط شیعه بیان شده است عبارتند از:
روایت اول: روی ابوهریره ان النبی قال: « اعطُوا الاَجیرَ اُجْرَتِه قَبْلَ اَنْ یجفَ عَرَقُه ».[۳۴]
ترجمه: ابو هریره از رسول اکرم (ص) نقل میکند که آن حضرت فرمودند: اجرت اجیر را قبل از خشک شدن عرق او بپردازید.
روایت دوم: روی ابوسعید الخدری و ابوهریره ان النبی (ص) قال: « مَنِ اسْتَأجرَ اَجیراً فَلْیعلمه اَجْرَه »[۳۵]
ترجمه: ابوسعید و ابو هریره روایت کردهاند که رسول اکرم (ص) فرمودند: « کسی که اجیری را اجاره میکند اجرتش را باید معلوم کند. »
روایت سوم: روی ابن عمران النبی قال: « ثلاثهً انا خَصْمُهُم یومَ القیامهِ رَجُل باعٍ حراً فَاَکلَ ثمََنَه وَ رَجُلٌ اسْتَأجرَ اجیراً و اسْتُوفی مِنْه و لَمْ یوفّه اَجرَه وَ رَجُلٌ اعْطانی صَفقَتِه ثُمَّ عذر». [۳۶]
ترجمه: ابن عمر روایت کرد که رسول مکرم اسلام فرمودند: « در روز قیامت سه گروهند که من با آن ها خصم و دشمن هستم، گروهی که شخص آزاد را بفروشد و قیمت آن را بخورد. گروهی که شخصی را اجیر کنند و اجیر مطالبه حق خود کند ولی مزد او را نپردازند و گروهی که.. .»
روایت چهارم: روت عاشیه ان النبی و ابابکر اسْتَأجر رَجُلاً مِنْ قَبیلهِالدیلِ لِلْهِدایهِ إلی المَدینه. [۳۷]
ترجمه: عایشه روایت کرد که رسول اکرم (ص) و ابابکر هنگام هجرت به مدینه مردی از قبیله الدیل را برای راهنمایی مسیر اجاره کردند.
روایت پنجم: عن ابی عبداله (ع) فی الحَمالِ و الاَجیرِ قال: « لا یجُف عَرَقُه حَتّی تعطیهِ اُجْرَتَه»[۳۸]
ترجمه: از امام صادق (ع) در خصوص حمال و اجیر روایت شده که فرمودند: « قبل از خشک شدن عرقش اجرتش را بپردازید ».
روایت ششم: عن شعیب قال: « تَکارینا لِاَبی عَبدِاله (ع) قوماً یعمَلونَ لهُ فی بُستانٍ لهُ و کانَ اجَلُهم الی العَصرِ قالَ فَلما فَرَغُوا قالَ لِمعتب اعْطِهُم اُجُورَهُم قَبْلَ اَنْ یجفَ عَرَقُهم. »[۳۹]
از شعیب روایت شده که گفت برای حضرت امام صادق (ع) عده ای را اجاره کردیم تا در باغ کار کنند و اتمام وقت کار آن ها عصر بود و زمانی که از کار فارغ شدند امام (ع) به متعب فرمود اجرت آن ها را قبل از خشک شدن عرقشان بپردازید.
روایت هفتم: عن ابی عبداله (ع) قال: « مَنْ کانَ یؤمنُ بِاللهِ وَ الیوم الاخَرِ فَلا یسْتَعْمَلنَ اجیراً حَتّی یعلمَ ما اجره».[۴۰]
ترجمه: از امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند هر کس که ایمان به خدا و روز قیامت دارد نباید اجیری را به کار گیرد مگر آنکه اجرت اجیر را از قبل معین کرده باشد.
روایت هشتم: قال رسول الله (ص) « مَنْ ظَلَم َاجیراً اُجرَته اَحبَطَ اللهُ عَمَلهِ وَ حَرّم اللهُ عَلیهِ ریحَ الجَنَهِ».[۴۱]
ترجمه: رسول اکرم (ص) فرمودند هر کس نسبت به اجرت اجیر ظلم کند خداوند عملش را نابود کرده و بوی بهشت را بر وی حرام میکند.
روایت نهم: فی وصیه النبی (ص) لعلی (ع) قال: « یا علی.. .. وَمَن منعَ اَجیراً اُجرَتَهِ فَعَلیهِ لَعْنَهُ اللهِ …».[۴۲]
ترجمه: در وصیت نبی اکرم (ص) به علی (ع) است که فرمودند، ای علی.. . و هر کس اجرت اجیر ر ا نپردازد لعنت خدا بر او خواهد بود.
روایت دهم: « اِنَّ اللهَ غافِرُ کُل ذَنْبٍ اِلّا مَنْ اَحدَثَ دیناً اؤ اغْتَصبَ اجیراً اُجْرَته».[۴۳]
روایات ذکر شده حاکی از جواز عقد اجاره در فقه شیعه میباشد چرا که اگر اصل اجاره مورد شک و تردید تود پرداختن به جزئیات آن از لسان معصوم (ع) مفهومی نداشت، بنابرین بیان و تأکید معصوم بر روشن شدن جزئیات اجاره، مبتنی بر صحت آن از نظر معصوم (ع) میباشد.
۲-۳-۳- اجماع
درقول علی (ع)، ابن عباس، عبداله بن عمر، عبدالرحمن ابن عوف و رافع بن خدیج اجماع است که: « پس اجاره داد حضرت علی (ع) خود را به یک یهودی تا اینکه آب بیاورد برایش در مقابل هر سطل به خرمایی و خرماها را جمع کرد و پیش رسول خدا (ص) برد و آن را خوردند».[۴۴]
