• • تمرکز بر منابع نامشهود به جای منابع سنتی

• • محیط به شدت رقابتی

• • دیجیتالی بودن

• مجازی و شبکه ای بودن

از این رو مواجهه با چنین تغییراتی یعنی درک فرصت ها و البته تهدیدهای نوظهور در راستای حفظ و بقای کسب و کار و سپس رشد آن، نیازمند نو آوری به ویژه در سطح مد ل کسب و کار است. پژوهشگران بر این باورند که مثل دهه های گذشته دیگر نمی توان به الگو برداری و اتکا به بهترین تجربیات موجود اکتفا کرد و در نهایت تو جه صرف بر فناوری روز به روز بیشتر نمایان شد. ( ۲۰۰۰، Malhotra).

در گذشته بسیاری از سازمان‌ها دانش هریک از کارکنان را تنها در جهت بهبود عملکرد شخصی وی مورد استفاده قرار می‌دادند در حالی که امروزه سازمان‌ها در تلاش برای به جریان انداختن دانش کلیه کارکنان در سطح سازمان می‌باشند تا اهداف سازمان بیشتر از پیش تامین شود این امر منجر به رواج دیدگاه جدیدی به نام مدیریت دانش شده است( کریمی ، ۱۳۸۵).

کلین ( ۲۰۱۰ ) سلسله مراتب دانش را متشکل از صدا، داده ، اطلاعات ، دانش و خرد یا فرا دانش می‌داند و به شکل هرم بیان می‌کند.

خرد

دانش

اطلاعات

داده

صدا

شکل ۴-۲ سلسله مراتب دانش از نظر کلین(کلین ۲۰۱۰ ، ص ۱۱)

۱۲ـ۳ـ۲ـ تعاریف مدیریت دانش

درباره مدیریت دانش تعاریف متعدد و متنوعی ارائه شده است که با توجه به زاویه دید صاحب نظران و میزان توجه هریک به عاملی خاص ، نوع تعریف آن ها از یکدیگر متمایز می شود.

مدیریت دانش ‌بر اساس هندی (۲۰۰۰) یک توصیفی است از فرهنگ ، فرایندها ، زیر ساخت و فناوری درون سازمان که باعث حفظ و رشد و بهینه سازی به کارگیری سرمایه های فکری سازمان جهت تحقق اهداف راهبردی و عملکرد مالی قابل اندازه گیری در بازا ر می شود. در تعریف دیگری که بر اساس دیدگاه بارن (۲۰۰۰) ارائه گردیده ، مدیریت دانش یک روش سیستماتیک و یکپارچه جهت شناسایی ، مدیریت و تسهیم دارایی های سازمان شامل پایگاه های داده ، بایگانی ها ( مستندات) ، سایت ها ، رویه ها و همچنین تجربیات و مهارت های غیر مستندی که در کارکنان مستتر است، می‌باشد.

داونپورت ( ۱۹۹۸): مدیریت دانش را شامل کلیه فعالیت هایی مید اند که برای در دسترس قرار دادن دانش، به نحوی که دانش درست در اختیار افراد مناسب قرار گیرد، صورت می پذیرد.

نیونگ^[۴۱] (۱۹۹۹): مدیریت سیستماتیک فرآیندهای دانش ، که چه دانشی : ایجاد می شود ، مشخص می‌گردد، جمع‌ آوری می شود، به اشتراک گذاشته می شود و به کار می رود.

علوی و لیندر( ۲۰۰۱) : مدیریت دانش به شناخت و اهرم سازی دانش های جمعی در سازمان اشاره دارد تا به رقابت پذیری سازمان کمک کند . تا حد زیادی به عنوان فرایندی با فعالیت های گوناگون نگریسته شده … چهار فرایند اساسی خلق ، ذخیره سازی و بازیابی و انتقال و به کارگیری دانش را در بر دارد.

واتسون ( ۲۰۰۳:۵) : مدیریت دانش شامل کسب ، دخیره، بازیابی و به کارگیری، خلق و بازنگری دارایی دانش یک سازمان از راه کنترل شده است.

۱۳ـ۳ـ۲ـ انواع دانش

هر چند دانش انواع مختلفی دارد، اما مفهوم دانش صریح ( معلوم ) و دانش ضمنی ( پنهان) که توسط نوناکا برای طرح ریزی نظریه یادگیری سازمانی طبقه بندی شده است، دوشکل مشخص از دانش قلمداد می‌شوند ( گوچی ، ۲۰۰۱ ، به نقل از مایفیلد^[۴۲] ، ۲۰۰۸) .

دانش ضمنی ( پنهان ) : به فرد وابسته است و در هنگام کار به صورت درونی به دست می‌آید. این نوع دانش به سختی قابل بیان برای فرد دیگری است و باید هر کس خود آن را به دست آورد (با در معرض کار واقع شدن) . دانش پنهان دانشی است که از طریق تجربه به دست آمده و تجسم باورها و ارزش های فرد است. دانش پنهان مهم ترین پایه برای خلقَ دانش جدید است. به گفته نوناکا در « کلید آفرینش دانش در بسیج و تبدیل دانش پنهان قرار دارد» ( نوناکا و تاکوچی ، ۱۹۹۵) .

دانش صریح ( آشکار) : این نوع از دانش به صورتی درآمده است که قابل مستند سازی و ارائه به دیگران است ( مانند نقشه ، طراحی، برنامه در قالب کلمات و …) ( نوناکا و تاکوچی ، ۱۹۹۶) . دانش صریح تصنعی بوده ، به آسانی قابل استفاده است، شکل یافته و کدبندی شده می‌باشد و می‌تواند به صورت رسمی و زبان سیستماتیک بیان شود. در حالی که دانش ضمنی در ذهن کارکنان قرار دارد و به سختی قابل دستیابی و انتقال به کارکنان جدید است ( چانگ و لی^[۴۳] ، ۲۰۰۸) .

دانش صریح نوعی از دانش را بیان می‌کند که اغلب در اسناد و کتابخانه ها ، سیاست ها و رویه ها ی نوشته شده فایل ها و پایگاه داده ها نگهداری می شود. دانش ضمنی شامل عناصر فنی و شناختی است و مبتنی بر عمل و تجربه بوده و در موارد خاصی به کار می رود ( مایفیلد ، ۲۰۰۸ ) . عناصر شناختی به مدل های ذهنی افراد که باورها و نقطه نظرات آن ها تشکیل شده ، اشاره دارد. در حالی که عناصر فنی به تخصص ، هنر و مهارت افراد اشاره دارد( ویلیام ، ۲۰۰۵). در طبقه بندی دیگری که از انواع دانش صورت گرفته است علوی و لیندر ( ۲۰۰۱) نیز به چهار نوع دانش صریح، دانش ضمنی ، دانش فردی و دانش گروهی اشاره کرده‌اند . آن ها معتقدند که دانش ضمنی در زمینه اطلاعات و تجارب وجود دارد و تشکیل دهنده مدل‌های ذهنی افراد می‌باشد، در حالی که دانش صریح در مقایسه با دانش ضمنی عمومیت بیشتری دارد و به راحتی قابل انتقال است، دانش فردی در وجود افراد نهفته است و ریشه در اقدامات فردی آنان دارد در حالی که دانش گروهی دانشی است که در سیستم های اجتماعی و فرهنگی یک سازمان نهفته است ( ابطحی و صلواتی ،۱۳۸۵ ، ص۱۲۵). برخی از این دو دانش که مجموعا کل دانش موجود را تشکیل می‌دهند را به کوه یخی در آب تشبیه نموده اند، که بخش پنهان آن در آب و قسمت آشکار آن بیرون از آب قرار دارد و مدیریت دانش تلاش می کند تا ضمن ازیاد آن ، بخش غیر مرئی آن را قابل رؤیت نماید ( افرازه ، ۱۳۸۶).

۱۴ـ۳ـ۲ـ ابزارهای مدیریت دانش

۱) همکاری: ابزارهای همکاری کمک می‌کنند تا افراد ، با هم روی یک کار محول شده و به فعالیت بپردازند. افراد ممکن است در یک مکان فیزیکی و یا در مکان‌ها ی مختلف باشند و کار ممکن است به صورت همزمان توسط افراد و یا به صورت غیر همزمان انجام گیرد.

۲) نگاشت دانش: ابزارهای نگاشت دانش به تسخیر ، تجسم و ذخیره دانش ساختار نیافته در قالبت گراف های استاندارد نه به صورت متنی کمک می‌کنند.

۳) داده کاوی و اکتشاف دانش: تولید دانش از اطلاعات ، هدف اصلی ابزارهای داده کاوی و اکتشاف دانش هستند.

۴) بازیابی اطلاعات: ابزارهای بازیابی اطلاعات برای جستجو و بازیابی اطلاعات در محدوده کامپیوتر شخصی یک کاربر، مخزن و یا شبکه گسترده اطلاعات یک شرکت و یا اینترنت به کار گرفته می‌شوند.

۵) مدیریت اسناد و یا سیستم های مدیریت اسناد الکترونیک ، سازمان را برای خلق ، مدیریت و توزیع اطلاعات مبتنی بر اسناد پشتیبانی می‌کنند . این سیستم ها باعث کاهش هزینه های تولید و توزیع مستندات می شود و دستیابی ، بهنگام سازی، و کنترل آن ها را بهبود می بخشد.