با توجه به تمامی مواردی که ذکر شد و همان طور که در فصل دوم تشریح می‌شود، به دلیل اهمیت بالای ارزیابی عملکرد و از طرف دیگر نقش مهم شرکتهای لیزینگ در توسعه اقتصاد، ارزیابی عملکرد آن ها موضوع بسیار مهمی است و پس از بررسی مطالعات پیشین یافت شد که هیچ گونه تحقیقی در زمینه ارزیابی عملکرد شرکتهای لیزینگ انجام نشده است بنابرین تمامی این مسائل دلیلی بر انجام این تحقیق شدند.
-
- هدف‌های تحقیق
هدف اصلی این تحقیق «سنجش عملکرد شرکتهای فعال در صنعت لیزینگ با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل پوششی داده ها (DEA)» می‌باشد که در طی انجام این پژوهش اهداف فرعی زیر را نیز تحقق خواهیم بخشید؛
-
- شناسایی شرکتهای لیزینگ کارا و ناکارا
-
- رتبه‌بندی شرکتهای فعال در صنعت لیزینگ بر اساس نمرات کارایی آن ها
-
- رتبه‌بندی شرکتهای لیزینگ کارا با بهره گرفتن از روش AHP/DEA تقاطعی
بیان راه‌کارهایی جهت رفع ناکارایی شرکتهای لیزینگ
- سؤال‌های تحقیق
۱-۵-۱٫ سؤال اصلی
در این تحقیق از رویکرد تحلیل پوششی داده ها به منظور ارزیابی عملکرد شرکتهای لیزینگ استفاده خواهد شد؛ بنابرین با توجه به استفاده از رویکرد تحلیل پوششی داده ها فرضیه‌ای در نظر گرفته نشده است. لذا سؤال تحقیق به شرح زیر است:
- وضعیت عملکردی شرکتهای فعال در صنعت لیزینگ ایران چگونه است؟
۱-۵-۲٫ سؤالات فرعی
-
- شرکتهای لیزینگهای کارا و ناکارا کدام‌اند؟
-
- میزان کارایی لیزینگها چقدر است؟
-
- رتبه‌بندی شرکتهای لیزینگ بر اساس نمرات کارایی آن ها چگونه است؟
-
- علت ناکارایی لیزینگهای ناکارا چیست؟
چگونه می‌توان کارایی لیزینگهای ناکارا را بهبود بخشید؟
- روش‌شناسی تحقیق
۱-۶-۱٫ از نظر هدف
تحقیق حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است.
۱-۶-۲٫ از نظر روش
این تحقیق از لحاظ روش از نوع تحقیقات توصیفی-پیمایشی است.
-
- جامعه آماری
جامعه آماری این تحقیق کلیه شرکتهای فعال در صنعت لیزینگ در ایران برای بازه زمانی ۱۳۸۷-۱۳۹۱ می‌باشد.
-
- ابزارهای گردآوری (داده ها) اطلاعات
اطلاعات مربوط به مفاهیم و تئوریهای مربوطه از طریق مطالعه منابع کتابخانه‌ای، جستجو در پایگاه‌های علمی، مطالعه کتب، مقالات، پایان‌نامه‌های فارسی و انگلیسی موجود جمع آوری شده است. همچنین با مراجعه به شرکتهای لیزینگ و دستیابی به صورتهای مالی و سایر اطلاعات شرکتهای مذکور به منظور محاسبه نسبت‌های مالی این شرکت‌ها، از این داده ها استفاده شده است.
-
- قلمرو تحقیق
قلمروی این تحقیق در سه بخش مکانی و زمانی و موضوعی به شرح زیر خلاصه شده است:
۱-۹-۱٫ قلمرو موضوعی
قلمرو موضوعی پژوهش در حوزه مدیریت مالی و تحقیق در عملیات قرار دارد.
۱-۹-۲٫ قلمرو مکانی
قلمرو مکانی پژوهش کلیه شرکتهای فعال در صنعت لیزینگ در کشور ایران می‌باشد.
۱-۹-۳٫ قلمرو زمانی
قلمرو زمانی پژوهش از ابتدای سال مالی ۱۳۸۷ تا پایان سال مالی ۱۳۹۱ می‌باشد.
-
- تعریف عملیاتی واژگان کلیدی تحقیق
۱-۱۰-۱٫ لیزینگ
کلمه لیزینگ در فارسی با کلمه اجاره دهی و اجاره داری مترادف است. لیکن بهترین معنی آن که به نظر می‌رسد با کلمه لیزینگ همخوانی بیشتری دارد ” اجاره اعتباری” است. لیزینگ از لحاظ اجرایی عبارت است از یک سری فعالیت اعتباری کاملاً تخصصی مبتنی بر روش اجاره که در آن قرارداد با توافق میان دو نفر یا بیشتر، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی، به منظور بهره‌برداری از عین یا منفعت کالای سرمایه‌ای یا مصرفی بادوام که از قابلیت اجاره برخوردار باشد، منعقد می‌گردد. لذا این روش، مجموعه‌ای از مبادلات اقتصادی مشتمل بر خرید، اجاره و نهایتاًً فروش (تملیک) را در بر می‌گیرد (مشبکی، ۱۳۹:۱۳۷۹).
بطورکلی بر اساس قرارداد لیزینگ، موجر کالای مورد نظر و نیاز مستأجر (مورد اجاره) را با بهره گرفتن از منابع مالی خود از فروشنده و یا تولیدکننده تأمین و با قبول اینکه در صورت حصول و انجام کلیه تعهدات مندرج در قرارداد، مستأجر اختیار دارد تا مالکیت مورد اجاره را به نام خود از موجر تقاضا نماید، مورد اجاره را برای مدت تعیین‌شده در قرارداد (مدت بازپرداخت کامل تسهیلات) به صورت اجاره در اختیار مستأجر قرار می‌دهد (دیلن، ۵۱:۱۳۸۵).
در کشور ایران بر اساس ماده ۵۷ آیین‌نامه تسهیلات اعطایی بانکی، تصویب‌نامه شماره ۸۸۶۲۰ هیئت‌وزیران و دستورالعمل اجرایی اجاره به شرط تملیک در پانصد و بیست و پنجمین جلسه شورای پول و اعتبار مورخ ۱۹/۱/۱۳۶۳ در ماده یک خود عبارت “شرط تملیک” را ذکر کرده که در حقیقت نوعی اجبار در انتقال مالکیت به مستأجر را قائل شده است در حالی که همانطورکه اشاره شد، در بسیاری از کشورها معمولاً اختیار مالکیت به مستأجر داده می‌شود نه شرط و اجبار مالکیت و لذا به دلیل مشکلاتی که موجر پس از استرداد مورد اجاره با آن مواجه می‌شود، این کار تخصصی، بیشتر توسط شرکتهای لیزینگ انجام می‌شود و بانک‌ها حتی‌المقدور از ورود به آن، مخصوصاً در ارتباط با اقلام کوچک و متوسط احراز می‌کنند (کنعانی،۶۵:۱۳۶۹)
۱-۱۰-۲٫ لیزینگ عملیاتی[۳]
لیزینگ عملیاتی قدیمی‌ترین و ساده‌ترین شیوه عملیات لیزینگ است که بر اساس آن، قرارداد با مستأجر (متقاضی) صرفاً به قصد بهره‌برداری و برخورداری از حق انتفاع کالا (مورد اجاره) منعقد می‌گردد و در پایان مدت قرارداد، مورد اجاره عیناً به موجر مسترد می‌گردد. در این نوع لیزینگ معمولاً۱۰۰ % بهای مورد اجاره توسط موجر تأمین می‌گردد. مدت قرارداد در این نوع لیزینگ از عمر اقتصادی مورد اجاره کوتاهتر می‌باشد. قراردادهای مربوط به لیزینگ عملیاتی قابل فسخ از جانب اجاره کننده است. در این نوع لیزینگ ارزش خالص فعلی مجموع مبالغ پرداخت‌شده کمتر از هزینه مورد اجاره است. در لیزینگ عملیاتی هزینه هایی مانند تعمیرات و نگهداری و بیمه بر عهده اجاره دهنده می‌باشد که بخشی از این هزینه ها را می‌توان در مبلغ پرداختی اجارهکننده منظور نمود.
لیزینگ عملیاتی به طور گسترده در مورد تجهیزاتی که در معرض تغییرات سریع تکنولوژی قرار دارند، ازجمله زیردریایی، هواپیما و ماشین‌آلاتی که عمر اقتصادی طولانی دارند، انجام می‌گیرد (آملی دیوا، ۱۲:۱۳۸۶).
۱-۱۰-۳٫ لیزینگ مالی[۴] یا سرمایه‌ای[۵]
