اداره حقوقی سازمان قضایی نیروهای مسلح نیز در نظریه مشورتی شماره ۱۲۶۲۳/۳۴/۷ مورخ ۲۴/۴/۱۳۸۷ راجع به سوال مربوط به هیئت کارشناس مورد سخن به شرح ذیل اعلام نظر نموده است:
اظهار نظر کمیسیون ماده ۵ آیین نامه اجرایی تبصره بند ۵ ماده ۳ قانون به کارگیری سلاح صرفاً ناظر به موارد تیراندازی به شخص بازداشتشده یا زندانی که در حین انتقال قرار مینمایند و اقدامات دیگری برای دستگیری وی ثمربخش نبوده، می‌باشد. در مواردی که کمیسیون مذبور در حدود صلاحیت مربوط اقدام به اظهارنظر کارشناسی می کند در آیین نامهی موصوف مقررات خاصی جهت اعتراض و تجدیدنظر نسبت به نظریه کمیسیون پیش بینی نشده است. به موجب مواد ۲۶۵ق. آ. د. م. و ماده ۷۸ ق. آ. د. ک. چنانچه نظریه کارشناسی با اوضاع و احوال محقق و معلوم مورد کارشناسی مطابقت نداشته و یا مشکوک باشد قاضی رسیدگی کننده به آن ترتیب اثر نمیدهد و می تواند نظر کارشناسان دیگری را جلب نماید. لازم به یادآوری است که در حال حاضر در نیروی انتظامی کمیسیونی جهت رسیدگی به اعتراض طرفین پرونده به نظریات کمیسیون کارشناسی مورد بحث در تهران تشکیل می شود اما تشکیل کمیسیون مذکور مستند قانونی ندارد.
۵٫۳٫ تیراندازی برای جلوگیری از تردد غیرمجاز در مرزها
ابتدا باید مرز مجاز و مرز غیرمجاز را بشناسیم تا وجه تفاوت آن ها را تشخیص دهیم ؛
مرز مجاز، عبارت است از معابر تردد مرزی که بر اساس پیشنهاد ستاد کل نیروهای مسلح و تصویب هیئت وزیران و موافقت کشور همجوار معین می شود، ممکن است در این معابر تأسیسات نصب شده و مأموران رسمی اعم از گمرک، گذرنامه و… مستقر شده باشند یا به صورت ساده و بدون تأسیسات باشند.
مرز غیرمجاز: همه نقاط مرزی که خارج ازمعابر و مرزهای مجاز باشند، مرز غیرمجاز تلقی میشوند. به موجب بند ۱۰ ماده ۴ قانون نیرویانتظامی جمهوری اسلامی ایران: مراقبت و کنترل مرزهای جمهوری اسلامی ایران، اجرای معاهدات و پروتکلهای مصوبهی مرزی و استیفای حقوقی دولت و اتباع مرزنشین جمهوری اسلامی ایران در مرزها و محدوده انحصاری اقتصادی دریاها، یکی از وظایف نیروهای انتظامی جمهوری اسلامی ایران است.
بند ۹ ماده ۳ قانون به کارگیری سلاح در مورد جواز تیراندازی مأمورین مسلح مقرر داشته: برای جلوگیری و مقابله با اشخاص که از مرزهای غیرمجاز قصد ورود یا خروج را داشته و به اخطار مأموران مرزبانی توجه نمینمایند. منظور از ورود یا خروج از مرزهای غیرمجاز، عبور از مرز گذرگاه غیرمجاز است. همچنین ماده ۱۵ قانون ورود اقامت غیر مجاز در ایران اصلاحی ۱۳۶۷ عبور غیر مجاز از مرزهای ایران را جرم شناخته است. بنابرین مأموران مرزبانی مکلفند که از ورود و خروج غیرقانونی افراد از مرزها جلوگیری نمایند و در صورت ضرورت پس از اخطار لازم با وجود سایر شرایط از سلاح خود استفاده نمایند. بنابرین شرایط ذیل برای تیراندازی به قصد جلوگیری از تردد در مرزها الزامی است:
۱- مرز جزء مرزهای غیرمجاز باشد و عبور افراد از مرز از گذرگاه غیرمجاز باشد.
۲- فرد یا افراد قصد ورود و یا خروج داشته باشند و با ادامه حرکت به طرف مرز برای ورود یا خروج قصد خود را عملی کرده باشند.
۳- مأموران هشدار ایست بدهند ولی فرد یا افراد، قصد خود را با عدم توجه به هشدار پلیس مرزبانی محرز کنند.
۴- مأموران تیر هوایی یا همان تیر اخطار شلیک نمایند.
۵- چارهای جز به کارگیری سلاح نباشد.
۶- در صورت عدم توجه عابرین به هشدارهای مکرر مأموران حق تیراندازی زمینی با رعایت مراتب تیراندازی را دارند.
نکتهی بسیار مهم این است که در مرزهای مجاز، مأموران حق به کارگیری سلاح، برای متوقفکردن کسانی که به صورت غیرمجاز تردد می‌کنند را ندارند و باید با روشهای غیر مسلحانه از تردد آن ها جلوگیری نمایند.
نمونه مستند به کارگیری سلاح در مرزهای غیر مجاز: تعدادی غیرنظامی از طریق منطقه صفر مرزی استان کردستان قصد تردد از مرزهای غیر مجاز و خروج از کشور را داشته اند که از سوی مأموران پاسگاه بایوه کردستان به آن ها هشدار (ایست) داده می شود، اما عابران به هشدار و ایست مأموران مرزی توجهی نمیکنند و همچنان به حرکت خود به سوی مرز ادامه می دهند تا جاییکه قصد آن ها برای عبور از مرز کاملاً محرز می شود. فرماندهی پاسگاه با احراز قصد آن ها با شلیک تیرهوایی قصد متوقفکردن آن ها را دارد که مثمرثمر واقع نمیگردد، در نتیجه با شلیک تیر زمینی یکی از آن افراد را مجروح می کند. مجروح، شکایت می کند و پروندهای در بازپرسی شعبهی اول دادسرای نظامی کردستان تشکیل میگردد. دادگاه با عنایت به اینکه مرز از مرزهای غیرمجاز بوده و عابران هم به هشدار پلیس توجهی نکرده اند، عمل مأموران پلیس را مطابق بند ۹ ماده ۳ قانون به کارگیری سلاح دانسته و قرار منع تعقیب متهم (رئیس پاسگاه) را صادر مینمایند.
نکات قابل توجه در پرونده فوق عبارتند از: ۱- مرز غیرمجاز بوده ۲- عابران با ادامه حرکت به طرف مرز برای خروج، قصد خود را عملی کرده اند ۳- مأموران هشدار (ایست) داده اند. ۴- عابران به هشدار مأموران توجهی نکرده اند ۵- مأموران تیر هوایی شلیک کرده اند. ۶- به علت عدم توجه ترددکنندگان به هشدارهای مکرر، مأموران تیرزمینی شلیک کرده اند. بنابرین، عملکرد مأموران مطابق قانون به کارگیری سلاح بوده است.
