۱آبگینه۲۴۶۱۷۰۴۱۶۲بافته های داری۱۶۶۰۲۶۱۸۳پوشاک سنتی۴۱۴۵۱۴۹۴پیشه های سنتی وابسته به صنایع دستی۳۵۸۵چاپ های سنتی۷۷۷۸۴۶رودوزی های سنتی۸۲۶۵۲۷۳۷سفال و سرامیک۱۱۹۲۳۳۳۵۲۸صنایع دستی چرمی۱۰۲۱۶۱۱۸۹صنایع دستی چوبی۴۸۲۱۵۳۱۲۰۱۳۱۰صنایع دستی دریایی۰۳۳۱۱صنایع دستی سنگی۷۷۳۵۰۴۲۷۱۲صنایع دستی فلزی۳۳۴۳۱۳۶۴۷۱۳صنایع دستی مستظرفه۱۸۱۶۳۱۸۱۱۴نساجی سنتی۲۱۷۱۹۱۵هنرهای دستی وابسته به معماری۱۱۱۷۱۱۸جمع۱۴۱۹۴۰۰۷۵۴۲۶

در زمینه وضعیت کلی کنونی این صنعت باید اذعان کرد، با وجود اینکه ایران دارای متنوع ترین صنایع دستی است ولی از وضعیت مناسبی برخوردار نیست و با مشکلات زیادی رو به روست که موجب عدم رونق آن و حتی نابودی بسیاری از رشته ها شده است. به استناد نظر معاونت محترم صنایع دستی ۳۰ تا ۴۰ درصد کارگاه های تولید صنایع دستی تا پایان سال ۹۱ تعطیل شده اند که این خود گواه بر وضعیت نامناسب این صنعت است که ریشه آن به بسیاری از مسائل بازمی گردد. در حالی که این صنعت در دنیا سالانه نزدیک به هزار میلیارد دلار گردش مالی دارد، این صنعت در ایران رشد منفی و کاهش ۱۴درصدی را در سال ۹۲ به نسبت سال قبل از خود تجربه ‌کرده‌است (برگرفته از وب سایت رسمی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مورخ ۱۳/۱۲/۱۳۹۲).

۹-۱-۲- طبقه بندی صنایع دستی

صنعتگران صنایع دستی، با تبدیل دانایی خود به کالایی ملهم از ارزش‌های نهادینه شده و جهان بینی‌ خود، اشکال تحسین برانگیزی از هویت ملی را خلق می‌کنند. این ‌دستاوردها را به صورت‌های مختلف دسته بندی کرده‌اند. دسته بندی زیر یک رویکرد ‌به این موضوع را نشان می‌‌ ‌‌ دهد:

هنر مردمی: شعر، موسیقی، مجسمه سازی و فعالیت‌های احساسات برانگیزی که معرف شیوه خاصی از زندگی مردم ساکن در یک منطقه است. چیزهایی منحصر به فرد ناشی از آفرینش ویژه و عصاره تجربه هوشیارانه فردی هنرمند.

صنایع دستی^[۱۷] : به استناد تعریف شورای جهانی صنایع دستی صنعت دستی، به هر گونه فعالیت تولیدی اطلاق می شود که منتج به تکمیل چیزها و مصنوعاتی دست ساز یا با بهره گرفتن از روش‌های سنتی، برخوردار از مهارت، کیفیت و خلاقیت، شود.

صنایع دستی بومی^[۱۸] : به ساخته ‌های تولید شده درون یک جامعه سنتی، توسط اعضای آن جامعه، اطلاق می شود. بخش مهمی از این کالاها به صورت دسته جمعی تولید شده و با فرایند زندگی روزمره گروه‌های قومی، عجین شده است.

صنایع دستی سنتی^[۱۹] : مصنوعات بیانگر فرهنگ گروهی خاص که نشان دهنده سنت ‌های آنان بوده و با زندگی روزمره‌شان ترکیب شده است. تولید این چیزها عموماً به صورت خانوادگی یا از طریق تشکل گروه‌ های کوچکی که در یک منطقه زندگی می‌کنند انجام می شود و به انتقال دانش، فناوری، فرایند و طرح‌های اصیل کمک می‌کند. اهمیت و ارزش فرهنگی این مصنوعات، نشأت گرفته از گنجینه یادگارهای باقیمانده از نسل‌های گذشته است که بخشی جدایی ناپذیر از موجودیت و سنن آن گروه خاص را می‌سازند.

صنایع دستی مرجع فرهنگی^[۲۰] : تولیداتی هستند که با ترکیب عناصر منطقه‌ای محل تولیدشان مشخص می‌شوند. این ساخته‌ها نتیجه مداخله برنامه ریزی شده هنرمندان و طراحان، در مشارکت با صنعتگران به منظور متنوع سازی اشکال تولیدات و در عین حال ممانعت از تخریب نشانه ‌های فرهنگ خودی است.

صنایع دستی مفهومی^[۲۱] : چیزهای تولید شده به وسیله اشخاصی است که دارای درجه هنری هستند و معمولاً از نواحی شهری برای تکمیل محصول پروژه ‌های سنجیده‌ای که موید شیوه زندگی یا نزدیکی فرهنگی است اقدام می‌کنند. ابداع، عنصر اصلی تمایز این صنعت دستی از سایر مقولات مشابه است. در ورای این ساخته‌ها، همواره یک طرح نهفته است. این طرح، تاکیدی ‌در مورد سبک زندگی و ارزش‌ها است که به حرکت بوم شناختی و وابسته به طبیعت پیوند خورده است.

محصولات عام^[۲۲] : به طور کلی به محصولات فراوری شده غذایی، بر طبق روش‌های سنتی، در مقیاس کوچک، اغلب در بین خانواده یا گروه ‌های خاص اطلاق می شود.

کار‌های کارخانه‌ای^[۲۳] : کارهایی که مهارت و توانایی نیاز دارند ولی از قالب‌ها و الگوهای از پیش تعریف شده استفاده می‌کنند و بیشتر اوقات به فرهنگ محلی وابسته نیستند. این محصولات نتیجه یک فرایند خلاق و کارآمد نیستند بلکه نتیجه نسخه برداری از الگوهای مورد استفاده همگانی هستند.

محصولات نیمه صنعتی و صنعتی^[۲۴] : محصولات تولیدی در مقیاس بزرگ، در تولید انبوه، با به کار گیری قالب‌ها و شکل‌ها، ماشین و تجهیزات بازتولیدی با در گیری مردمی که فقط از بخشی از فرایند تولید، اطلاع دارند (ضرغام ،۱۳۸۵).

در طبقه بندی که توسط سازمان توسعه صنایع ملل متحد (UNIDO) صورت گرفته صنایع دستی اینگونه طبقه بندی شده است:

صنایع دستی سنتی زیبا : محصولات منحصر به فردی که نشان دهنده میراث قومی و سنتی است. این محصولات در گروه کارهای هنری قرار می گیرند و در موزه ها و گالری های هنری به نمایش در می‌آیند و توسط موزه داران خصوصی آثار هنری خریداری می‌شوند.

صنایع دستی ساخته صنعتگران : محصولاتی هستند که توسط دست ساخته می‌شوند و دارای عناصر سنتی هستند. تفاوت این دسته با گروه اول این است که صنعتگران ممکن است در زمینه تولید و طراحی محصول با مشاوران و طراحان مشورت کنند تا با توجه به شرایط بازار به تولید محصولات بپردازند و متناسب با نیازهای بازار و همچنین با در نظر گرفتن پیشینه تاریخی محصول به تولید آن بپردازند. این صنایع دستی می‌تواند در حجم زیاد تولید شود. بازار اصلی این محصولات گردشگران و علاقه مندان به هنر است.

صنایع دستی تجاری : این محصولات نیز به سبک سنتی ساخته می‌شوند اما ممکن است در زمینه طراحی با خریدار مشورت شود و مطابق خواست و سلیقه خریدار در آن تغییراتی داده شود و با خواست او انطباق یابد. حجم محصولات تولیدی می‌تواند زیاد باشد. این نوع از صنایع دستی در فروشگاه های تخصصی و یا نمایشگاه ها و فروشگاه های صنایع دستی گردشگران به فروش می‌رسد.

صنایع دستی انبوه : این نوع از صنایع دستی به صورت انبوه تولید می شود. تفاوت اصلی این گروه با دیگر گروه ها در این است که محصولات ‌در حجم انبوه و به وسیله ماشین و یا خوشه صنعتگران تولید می شود، تولیدکنندگان این نوع از صنایع دستی به سنت‌ها وفادار نیستند، تأکید بر طراحی به منظور کسب منافع مالی بیشتر و انطباق کامل با خواست مشتری است و این محصولات برای گردشگران انبوه و خریداران عمده تولید می شود. ( سازمان توسعه صنایع ملل متحد با همکاری یونسکو،۲۰۰۵).

همچنین طبقه بندی های دیگری از صنایع دستی ارائه شده که در زیر به آن اشاره می شود :

صنایع دستی« هنری» : به آن گروه از فرآورده هایی اطلاق می شود که دارای جنبه‌های هنری قومی بوده و در اکثر مواقع موارد مصرف چندانی ندارند مانند مینیاتور، طلاکوب و. .

پس با توجه به دو عنصر فوق الذکر اعمال ولایت در واقع مستلزم نقض اهلیت استیفاء می شود. اعمال ولایت را نه جامعه و نه قانون نمی پذیرد و آزادی اراده هرجا رنگ ولایت بر دیگران را به خود بگیرد محکوم به فنا و نابودی است؛ در حالی که از نظر عرف اداء دین مدیون بی اذن مدیون نقص اهلیت استیفاء نمی باشد پس ولایت محسوب نمی شود و به همین جهت ماده۲۶۷ ق.م. آن را تجویز کرده و اذنی که مدیون به شخص ثالث می‌دهد نقض کننده اهلیت استیفاء مدیون نمی باشد. به طور مثال در عقد بیع شرط خیار به نفع ثالث می شود اهلیت استیفاء ثالث را نقض نمی کند.^[۱۱۷]

کسانی که ولایت را نشناخته اند و پیوسته علیه دیگران استفاده کرده‌اند چطور عقد فضولی را صحیح و غیر نافذ می شمرند و ولایت فضولی را بر مالک مال مورد معامله پذیرفته اند ، در حالی که این ولایت موجب نقض اهلیت استیفاء مالک در مال خویش می شود.

گفتار دوم: اداره فضولی امور غیر

در ماده۲۶۷ ق.م. بیان شده است که: « ایفاء دین از جانب غیر مدیون هم جایز است اگر چه از طرف مدیون اجازه نداشته باشد ولیکن کسی که دین دیگری را ادا می‌کند اگر با اذن باشد حق مراجعه به او دارد والا حق رجوع ندارد.» به موجب این ماده کسی که دین دیگری را می پردازد در صورتی حق رجوع به مدیون را دارد که این اقدام را با اذن انجام داده باشد. در حالی که در ماده۳۰۶ ق.م. فرضی را پیش‌بینی ‌کرده‌است که بودن اذن مدیون برای او ایجاد تعهد می‌کند. اگر اداره امور غیر شامل پرداخت دیون نیز بشود باید رجوع پرداخت کننده ثالث به مدیون را مشروط به اذن مدیون ندانیم. اصولاً نویسندگان به اشکال فوق توجهی نکرده اند و راه حلی هم برای جمع حکم دو ماده۲۶۷ و۳۰۶ ق.م. ارائه ننموده اند.^[۱۱۸]

راه حلی که دکتر کاتوزیان ارائه نموده اند این است که ماده۲۶۷ ق.م.، همچنان که از مفاد آن بر می‌آید قاعده عمومی پرداخت دین توسط دیگری است؛ یعنی اصل کلی این است که پرداخت دین توسط دیگری در صورتی برای مدیون ایجاد تعهد می‌کند که پرداخت با اذن مدیون انجام شده باشد.

این اصل وقاعده کلی موضوع ماده۲۶۷ ق.م. درهرموردی­که شخص دردارایی دیگری دخالت می‌کند جاری­است، پس معامله بامال غیردرصورتی نافذوصحیح می­باشدکه شخص­معامله کننده نماینده مالک باشد.^[۱۱۹]

ولی حکم ماده۳۰۶ ق.م. پرداخت بدون اذن استثناء بر قاعده عام ماده۲۶۷ ق.م. است. ماده۳۰۶ ق.م. مدیر فضول را در حکم نماینده مالک می‌داند قانون‌گذار بدون اینکه بین پرداخت کننده ثالث و مدیون پیمانی وجود داشته باشد مدیون را ملزم به پرداخت هزینه های شخص ثالث پرداخت کننده دین می‌داند.

حال باید دید قانون‌گذار چرا در بعضی مواقع پرداخت بدون اذن را از قاعده عمومی استثناء کرده و برای مدیون ایجاد الزام می‌کند. آنچه که در پرداخت بدون اذن، موضوع ماده۳۰۶ ق.م. آن را از قاعده عمومی استثناء می‌کند دو عامل حسن نیت پرداخت کننده و ضرورت پرداخت است که اگر این دو عامل جمع شود، باعث می شود که پرداخت کننده حق رجوع به مدیون را داشته باشد.

پس اگر شخص ثالث دین مدیون را به قصد احسان و به هنگام ضرورت پرداخت کرده باشد پرداخت کننده می‌تواند بدون اینکه از مدیون اذن داشته باشد بابت آنچه پرداخت کرده به مدیون رجوع کند مثال‌های زیر را به عنوان نمونه از پاره ای آرای دادگاه‌ها اقتباس شده است، بیان می‌کند^[۱۲۰]

شوهری به همراه همسر باردار خود به بیمارستان می رود و همسر را بستری می‌کند ولی پس از زایمان و در زمان مرخصی همسر خود از بیمارستان به آن جا نمی رود تا هزینه زایمان را پرداخت نکند. برادر همسر برای رها ساختن خواهر خود از بیمارستان به ناچار هزینه های بیمارستان را پرداخت می‌کند و بعد از مدتی علیه همسر خواهر خود اقامه دعوی می‌کند. وکیل همسر برای دفاع از موکل خود به ماده۲۶۷ ق.م. متوسل می شود و بیان می‌کند که چون برادر همسر بدون اذن شوهر هزینه بیمارستان را پرداخت ‌کرده‌است، شوهر الزامی به جبران آنچه را که برادر پرداخت ‌کرده‌است ندارد.^[۱۲۱]

‌در مثال دیگر زنی در هنگام جدا شدن از همسر خود حضانت فرزند مشترک را می پذیرد البته به شرط اینکه هزینه های طفل را پدر طفل پرداخت نماید. بعد از مدت کوتاه پدر از پرداخت هزینه های مربوط به طفل خودداری می‌کند و مادر هزینه طفل را پرداخت می کند و در هنگام رجوع مادر به پدر برای هزینه های پرداخت شده، وکیل پدر به ماده۲۶۷ ق.م. استناد می‌کند و می‌گوید چون بدون اذن پدر پرداخت نموده، حق رجوع به او را ندارد.

‌در مورد مشابه، فرض کنید در هنگام معامله یک باب مغازه بین خریدار و فروشنده ‌در مورد عوارض شهرداری هیچ توافقی صورت نگرفته است^[۱۲۲] و پس از مدتی شهرداری برای وصول عوارض به مالک کنونی رجوع می­ کند، خریداربه ناچارهزینه های شهرداری را پرداخت می­ کند ولی عرف معاملات اموال غیرمنقول این شرط ضمنی را جزء­مفادقراردادطرفین می­‌داند که عوارض را بایدفروشنده پرداخت نمایدودرهنگام رجوع خریدار به فروشنده، فروشنده برای دفاع از خود بحث پرداخت دین دیگری بدون اذن را مطرح می‌کند.

‌در مثال­های فوق، به نظرمی­رسد استناد کردن به ماده۲۶۷ ق.م. برای فردی­که دین دیگری را بدون اذن پرداخت می­ کند دور از انصاف وعدالت است؛ از اینرو به نظر می­رسد بهترین راه برای حمایت کردن از شخص ثالثی که به قصد احسان دین دیگری را پرداخت می‌کند، این است که آن را تحت عنوان «اداره مال غیر^[۱۲۳]» برد.

گاهی اوقات مصلحت مدیون و ضرورت‌های اخلاقی و اجتماعی ایجاب می‌کند که شخص ثالث دین مدیون را پرداخت نماید و شخص ثالث بتواند به مدیون رجوع کند. اگر پرداخت دین توسط شخص ثالث را نتوان در اداره مال غیر توصیف کرد، بهتر آن است که برای رجوع به مدیون تحت عنوان «استفاده بدون جهت» یا «استیفای نامشروع» برد و به مدیون رجوع کرد.^[۱۲۴]

گفتار سوم : قصد تبرع

ماده۲۶۷ ق.م. پرداخت دین دیگری را بدون اذن او موجب سلب حق رجوع پرداخت کننده به مدیون (متعهدومحکوم علیه) می­داند. حقوق ‌دانان به مواردعدم حق رجوع پرداخت کننده به مدیون ( متعهد ومحکوم علیه) مورد دیگری اضافه نموده اند و آن حالتی است که پرداخت کننده در پرداخت ” قصد تبرّع ” دارد.^[۱۲۵]

از سوی دیگر برخی از حقوق ‌دانان علت و مبنای عدم حق رجوع پرداخت کننده ثالث غیر مأذون را ظهور پرداخت بدون اذن در قصد تبرع پرداخت کننده می دانند.^[۱۲۶]

با توجه به مراتب فوق الذکر روشن شدن مفهوم ” قصد تبرع ” از مباحث ضروری این پایان نامه و از مواد لازم آن محسوب می شود .

در تعریف قصد تبرع گفته شده است^[۱۲۷]: ” تبرع در عطاء یعنی دادن مال بدون چشم داشت عوض ” و ” تبرعات ” را ” نقل انتقالات بلاعوض به صورت عقد یا ایقاع ” تعریف کرده‌اند. ^[۱۲۸]

در حقوق ایران اصل بر عدم قصد تبرع می‌باشد و کسی که مدعی تبرعی بودن عمل می‌باشد باید آن را اثبات نماید. برخی اساتید این اصل را از بدیهیات و فطریات دانسته اند. ^[۱۲۹]

گفتار اول: بررسی صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده

یکی از بحث برانگیزترین مباحث دادگاه های اختصاصی در خصوص صلاحیت ذاتی آن

دادگاه هاست، زیرا از طرفی ورود به بعضی از موضوعات که داخل در حیطه صلاحیتش نیست موجب
بی اعتباری اقدامات صورت گرفته و حکم صادره از سوی آن مرجع می‌گردد و از طرفی رسیدگی نکردن آن دادگاه به موضوعاتی که صالح به رسیدگی درخصوص آن ها‌ است، موجب استنکاف از احقاق حق و نقض غرض قانون گذار می شود؛ از طرفی بعضی اوقات قوانینی که ناظر بر تعیین محدوده صلاحیت ذاتی محاکم اختصاصی هستند، به حدی مجمل و یا ناکارآمد جلوه می‌کنند که با روش تفسیر تحت اللفظی نمی توان به مقضود قانون گذار دست یافت؛ لذا در این گفتار به منظور بررسی قواعد مربوط به صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده، و تبیین محدوده این صلاحیت، هم به روش تحت اللفظی و هم به روش هرمنوتیک به بازخوانی مقررات قانون جدید حمایت خانواده که در ارتباط با موضوع تشریع گردیده اند پرداخته، تا شاید مقصود مقنن را از وضع مواد قانونی مذکور درک کرده و قادر به تبیین دامنه این صلاحیت شویم. موضوع این گفتار از نوشتار را درقالب دوبند با عناوین “ تبیین صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده با توجه به تفسیر تحت اللفظی نصوص قانون جدید حمایت خانواده ” و “ تفسیر هرمنوتیک مقررات ناظر برصلاحیت ذاتی دادگاه خانواده” به بحث می نشینیم.

بند نخست: تبیین صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده با توجه به تفسیر تحت اللفظی نصوص قانون جدید حمایت خانواده

صلاحیت ذاتی یا صلاحیت مطلقه دادگاه عبارت است از حق و تکلیفی که یک مرجع قضایی با توجه به صنف، نوع و درجه خود در رسیدگی به هر دعوا دارا است؛ مرجع قضایی دارای حق است چون محاکم دیگر حق ورود به مسئله را ندارند و تکلیف دارد چون موظف به رسیدگی به آن موضوعی است که قانون گذار آن مرجع را در خصوص آن صالح به رسیدگی دانسته است؛^[۱۰۰] لذا با توجه به اینکه دادگاه خانواده حق رسیدگی به امور و دعاوی که رسیدگی به آن ها بر عهده آن دادگاه قرار داده نشده است، را ندارد، در بند حاضر با توجه به نص قانون ابتدا بررسی می‌کنیم تا مشخص شود که رسیدگی به چه موضوعاتی داخل در صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده قرارگرفته است و سپس بررسی می‌کنیم که چه موضوعات مشابهی از دید قانون گذار مخفی مانده و رسیدگی به آن هادر حیطه صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده قرار
نگرفته است.

الف: موضوعات خانوادگی داخل در صلاحیت دادگاه خانواده

همان‌ طور که پیش از این هم اشاره شد دادگاه خانواده موضوع قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ در زمره محاکم استثنایی است و دادگاه اختصاصی صلاحیت رسیدگی به هیچ دعوایی را ندارد مگر آنچه که در قانون برای آن دادگاه در نظر گرفته شده است.^[۱۰۱]

ماده ۴ قانون حمایت خانواده علی الظاهر موضوعاتی که رسیدگی به امور ‌و دعاوی راجع به آن ها در صلاحیت دادگاه خانواده است را به شرح ذیل بیان نموده است:

«۱- نامزدی وخسارات ناشی از برهم زدن آن ۲- نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح ۳-شروط ضمن عقدنکاح ۴- ازدواج مجدد ۵- جهیزیه ۶- مهریه ۷- نفقه زوجه ‌و اجرت المثل ایام زوجیت ۸- تمکین ونشوز
۹- طلاق،رجوع، فسخ وانقساخ نکاح، بذل مدت وانتقضای آن ۱۰- حضانت وملاقات طفل ۱۱- نسب
۱۲- رشد،حجرورفع آن ۱۳- ولایت قهری، قیمومیت، امورمربوط به ناظروامین اموال مججوران وصایت درامور مربوط به آنان ۱۴- نفقه اقارب ۱۵-امورراجع به غایت مفقود الاثر ۱۶- سرپرستی کودکان بی سرپرست ۱۷- اهدای جنین ۱۸- تغییر جنسیت»

همان‌ طور که ملاحظه می شود مقنن در ماده مذبور، علی الظاهر موضوعات داخل در صلاحیت دادگاه خانواده را احصاء نموده است و با توجه به اینکه مفهوم حصر حجیت دارد؛^[۱۰۲] به غیراز موارد معنونه در ماده ۴ مذبور، رسیدگی به سایر موضوعات ولو اینکه از امور خانوادگی باشد، در صلاحیت محاکم عمومی است.

در بند ۱ ماده ۴ مورد بحث رسیدگی به دعاوی مربوط به نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن در صلاحیت دادگاه خانواده قرار داده شده است مع ذلک باید توجه داشت که در هنگام نامزدی^[۱۰۳] هنوز “خانواده” به مفهوم حقوقی و یا حتی عرفی و اجتماعی به وجود نیامده است؛ در واقع نامزدی عبارت است از یک پیش قرارداد به منظور ازدواج، که این پیش قرارداد خود عقدی جایز است؛^[۱۰۴] والبته جایز بودن آن ‌به این معنا نیست که احترام ‌به این وضعیت لازم الرعایه نباشد بلکه اخلاق حکم می‌کند که طرفین ‌به این تصمیم احترام گذاشته و اراده جدی برای ادامه آن و ازدواج داشته باشند،^[۱۰۵] با توجه به مطلب اخیر مشخص می شود که چرامقنن رسیدگی به اختلافات راجع به نامزدی رادرزمره موضوعات خانوادگی قرار داده است، به عبارتی اگرچه بانامزدی خانواده ای تشکیل نمی شود و زوجیتی به وجود
نمی آید، ولی همین پیش قرارداد از یک پشتوانه اخلاقی و عرفی برخوردار است که رسیدگی به آن توجهی ویژه می‌خواهد؛ همچنین این پیش قرارداد، در عرف و عادت مسلم کشور ما پیش زمینه ایجاد نهاد خانواده است و از آنچنان اهمیتی برخوردار است که مقنن حتی وقتی این پیش قرارداد منفسخ می شود، رسیدگی به دعاوی راجع به خسارت ناشی از آن را در صلاحیت دادگاه خانواده قرار داده است که البته این اقدام مقنن مقبول و قابل دفاع است.

دربند ۲ ماده قانونی موردبحث به موضوعات نکاح دائم، موقت واذن ‌در نکاح اشاره شده است؛ اهمیت نکاح دائم واذن ‌در نکاح به خودی خود مشخص است، در واقع این اعمال حقوقی است که موجب تشکیل خانواده می‌شوند؛ اماهمانطورکه در توضیح مفهوم حقوقی خانواده بیان شد، نکاح منقطع موجب تشکیل خانواده نمی شود وزوجیت نمی آورد، اما اشاره به آن درماده قانونی مذکور شاید ‌به این علت باشدکه غیرممکن نیست نکاح منقطع هم، موجب تشکیل خانواده شود؛ در واقع آنجا که کودکی به دنیا
می‌آید، هرسه عامل قابلیت ارث بری، قابلیت ایجاد تکلیف به انفاق و قابلیت حدوث الزام قانونی یه تبعیت لااقل بین پدر و فرزند به وجود می‌آید، لذا توجه مقنن ‌به این موضوع منطبق با اهداف قانون حمایت خانواده است.

الف- سرمایه گذاری مورد نیاز بیش از سودهای قابل تقسیم است.

ب- سرمایه گذاری مورد نیاز برابر سود های قابل تقسیم است.

ج- سرمایه گذاری مورد نیاز کوچکتر از سود های قابل تقسیم است.

مطابق نظریه باقیمانده درآمد در دو حالت الف و ب سودی بین سهام‌داران تقسیم نمی گردد و در حالت ج باقیمانده سود تقسیم می‌گردد.

۲-۲۲ نظریات ارتباط سیاست تقسیم سود با ارزش شرکت :

در مکتب بازارهای ناقص استدلال می شود که عواملی نظیر هزینه های مبادله ، هزینه تحصیل اطلاعات و مسائل مالیاتی موجب می شود که بازار کامل محسوب نگردد. اهمیت سیاست پرداخت سود سهام را مورد تأیید قرار می‌دهد. برخی از پیروان مکتب مذبور بر این باورند که پرداخت سود سهام کمتر و تامین مالی پروژه های سرمایه ای از منابع داخلی در مقایسه با پرداخت سود سهام بیشتر و تامین مالی از منابع خارجی از لحاظ واحدهای انتفاعی به مصلحت ومرجح است. تامین مالی داخلی در مقایسه با تامین مالی خارجی ارزانتر و بهتر تلقی می شود. زیرا سهام‌داران فعلی درآمد خود را از طریق سود سرمایه ای تحصیل می‌کنند(به جای دریافت سود سهام) و از لحاظ پرداخت مالیات بر درآمد به نفع آنان است. به علاوه بر این در تامین مالی از منابع داخلی می توان از هزینه های انتشار اوراق بهادار و مانند آن نیز پرهیز کرد.

برخی دیگر از پیروان مکتب بازار های ناقص توصیه می‌کنند که واحد های انتفاعی باید سود سهام نسبتا زیاد بپردازند حتی اگر ناگزیر از انتشار و فروش سهام جدید بشوند . گروه اخیر چنین استنباط می‌کنند که سهام‌داران ممکن استمخارج زندگی خود را از محل درآمد سود سهام اداره کنند و کاهش این درآمد آنان را مجبور به فروش سهام و تحمل هزینه های مربوط خواهد کرد. علاوه بر این بر اساس استدلالات گروه مذبور، واحد های انتفاعی می‌توانند با پرداخت سود سهام زیاد ، توانایی خود را در تحصیل وجه نقد وتامین بازده مناسب برای سرمایه گذاری سهام‌داران نشان دهند. به طور خلاصه بنابر باور این گروه از پیروان این مکتب بازارهای ناقص ، دریافت منظم سود سهام نسبتا زیاد ، متضمن مخاطره ای کمتر از تحصیل بالقوه سود سرمایه ای توسط سهام‌داران است.

توری بازارهای ناقص صرف نظر از توجیه پرداخت سود سهام کم یا زیاد ، به طور کلی بر این موضوع تأکید دارد که به دلیل وجود هزینه های متنوع مبادله اوراق بهادار بهتر است واحد های انتفاعی از سیاست پرداخت سود سهام با ثبات پیروی کنند.

ام.جی.گوردون از مشهورترین صاحب نظرانی است که معتقد است سود سهام بر ارزش بازار سهام تاثیر دارد و پیشنهاد می‌کند که مدیران شرکت ها برای بالا بردن ارزش شرکت بایستی نرخ سود سهام بالایی داشته باشند(گوردون ۱۹۶۲). شاید مناسب ترین نفطه برای شروع تشریح نظریات گوردون مدل ارزیابی وی باشد.

۲-۲۳ مدل ارزیابی گوردون

گوردون مدلی با بهره گرفتن از سود سهام پرداختی برای ارزیابی سهام به وجود آورد. ولی در این مدل ارزش سهام() را برابر با ارزش فعلی جریانات و نامحدود (t=) سود سهام (d) که به سهامدار پرداخت می‌گردد می‌داند:

+

در معادله بالا k عبارت است از نرخ تنزیل مناسب با ریسک شرکت. در این مدل فرض می شود که عایدات نگهداری شده ، سود سهام آتی شرکت را افزایش می‌دهد. ‌بنابرین‏ مدل گوردون از عایدات نگهداری شده چشم پوشی نکرده بلکه آن را به صورت غیر مستقیم وارد مدل خود می کند.گوردون برای نشان دادن اینکه این مدل ،سود نگهداری شده و عایدات سرمایه را نیز در بر می‌گیرد ، چنین استدلال می کند که اگر سرمایه گذاری بعد از دو الی سه دوره زمانی سهم خود را بفروشد ، ارزش فعلی سهم مذبور به صورت زیر محاسبه خواهد شد:

+

ارزش سهم را هنگامی که در دوره زمانی t=3 به فروش می‌رسد نشان می‌دهد.(بر طبق دو تا فبلی ) عبار است از ارزش فعلی تمام سود های سهم از دوره t=4 تا بی نهایت که مطالب به صورت نمادی عبارت خواهد بود ار :

+

برای نشان دادن اینکه مدل تقسیم سود شامل وضعیت هایی نیز می‌گردد که در آن سهام قبل ‌از دوره بی نهایت فروخته می شود(با ترکیب دو تا قبلی) معادله زیر به دست می‌آید.

و چون

معادله بالا می‌تواند به صورت زیر نوشته شود:

در مقایسه معادلات مشاهده می‌کنیم که دو معادله یکسان هستند .

۲-۲۳-۱ روابط در مدل تقسیم سود گوردون :

با نشان دادن عایدات سود سهام پرداختی و سود نگهداری شده و نرخ رشد ، مدل گوردون این متغیرها را صریحا به کار می‌برد ، سود سهام به عایدات به واسطه این تعریف که سود سهام پرداختی عبارت است از: نرخ پرداخت سود ضربدر عایدات که به صورت زیر محاسبه می شود.

کل سود سهام پرداخت =

سود سهام پرداختی به یک سهم =

سهام پرداختی در دوره سود نگهداری شدهF =

پرداخت در دوره

فرض کنید که کل سود نگهداری شده FE در شرکت با نرخ بازده r سرمایه گذاری مجدد می‌گردد و در ضمن تنها راه رشد استفاده از سود های نگهداری شده باشد ، در نتیجه می توان گفت که سودهای نگهداری شده در هر دوره زمانی; g به دو روش رشد می کند که می توان آن ها را به صورت زیر نوشت.

کل رشد عایدات

رشد عایدات هر سهم

مادامی که نرخ نگهداری سود عددی مثبت باشد سودF هر سهم اگر سهام جدیدی منتشر نشود ، به شکل زیر رشد خواهد کرد.

وچون ‌بنابرین‏

در موردی که مقداری از عایدات نگهداری می شود و بازدهی با نرخ r کسب می کند ،ارزش فعلی با جایگزینی معادله تعیین می‌گردد که عبارت خواهد بود از :

و چون ‌بنابرین‏

و چون ‌بنابرین‏

که با بهره گرفتن از قوانین ریاضی ثابت می شود که=

یکی از مزایای تقسیم سود گوردون این است که می‌تواند به شکل های مختلفی بیان گردد . برای مثال معادلات اول و سه معادله اخیر با وجود یکسان بودن ظاهراً روابط متفاوتی را بیان می‌کنند. معادله آخر روابط بین عایدات () ، سیاست تقسیم سود (f) ،سودآوری داخلی® و هزینه سرمایه شرکت (k) را در تعیین ارزش سهام بیان می‌کند.

۲-۲۳-۲ تاثیر سیاست تقسیم سود بر قیمت از نظر گوردون :

مدل تقسیم سود گوردون ابزار با ارزشی برای نشان دادن تاثیر سیاست های تقسیم سود بر ارزش شرکت فراهم آورده است . وی در مطالعه خود بر روی سیاست های تقسیم سود فرضیات زیر را ارائه ‌کرده‌است:

۱-تامین مالی خارجی وجود نذارد ، این مدل شامل هیچ گونه متغیر بدهی ، هزینه بهره و انتشار سهام جدید نمی باشد و چون عایدات نگهداری شده تنها منبع وجوه برای توسعه هستند ، سیاست های تقسیم سود و سرمایه گذاری باید برای عایدات شرکت ها رقابت نمایند.

۲- نرخ بازده سرمایه گذاری ثابت است.

۳-نرخ تنزیل مناسب برای شرکت ثابت است .

۴- شرکت دارای عمر نامحدود است.

۵-مالیات وجود ندارد.

۶-نرخ رشد همیشه ثابت است.

۷- رابطه k=fr=g باید همیشه برقرار باشد. اگر g باشد ،ارزش سهام نامعین خواهد بود.

۸-سیاست تقسیم سود که به وسیله f بیان می گرددهمیشه ثابت باقی می ماند.

در واقع گوردون با ارائه این فرضیات سه گروه شرکت را از نظر چگونگی تقسیم سود متمایز می کند.

الف- مؤسسات رشد یابنده :

سن صغیر ممیز در قانون مشخص نشده است و تشخیص صغیر ممیز از غیرممیز در صورت اختلاف با دادگاه است. محاکم قطعاً در تعیین این که طفل ممیز بوده یا خیر به سن و قدرت تمیز و تشخیص و مصلحت او توجه خواهند داشت.

وجه تمایز صغیر با کبیر در واقع قوه تمییز بوده لکن مدلول آن در قانون‌ مدنی‌ کسی‌ است‌ که‌ به‌ سن‌ بلوغ‌ نرسیده‌ است‌ (تبصره‌ ۱ ماده‌ ۱۲۱۰ ق‌م‌) یعنی‌ زیر ۱۵ سال‌ تمام‌ قمری‌ ‌در مورد پسران‌ و زیر ۹ سال‌ تمام‌ قمری‌ ‌در مورد دختران‌ سن‌ دارد این‌ معنی‌ را به‌ راحتی‌ می‌توان‌ با ملاحظه‌ مندرجات‌ ورقه‌ شناسنامه‌ اشخاص‌ احراز نمود.

گفتار سوم: اهمیت و چگونگی رشد قدرت کنترل اراده در اطفال

در حقوق جزا اراده عبارت از نوعی عمل نفسانی توام با شعور است از این منظر فرد مسئول ، علاوه بر توانایی ذهنی برای تشخیص و تمییز امور، از اراده آزاد در ارتکاب رفتار نیز بهره‌مند می‌باشد .

مقصود ازچگونگی رشد قدرت کنترل اراده در اطفال ناظر بر چگونگی رشد در قوای عقلی و توجه به مراحل تحولات ذهنی ، عاطفی و حرکتی رشد اجتماعی کودک می‌باشد .

به همین منظور در این گفتار به بیان یافته های علمی در خصوص تاثیر عوامل زیستی ‌در چگونگی رشد قدرت کنترل اراده ( قوه عقلی و ذهنی ) در اطفال می پردازیم .

الف) یافته های علمی درخصوص تأثیر عوامل زیستی بر قدرت کنترل اراده در اطفال

روان شناسان دو عامل را به منزله ی عوامل مؤثر در رشد مطرح می‌کنند که آن ها را عوامل زیستی و محیطی می خوانیم. آنان بر این باورند که عوامل بیولوژیکی و محیطی و به تعبیردیگر،وراثت ومحیط،تعیین کننده ی همه ی رفتارها خواهند بود .

مقصود از عوامل زیستی در واقع همان پایه های زیستی هنگام تشکیل نطفه ، ویژگی ها و صفات پدر و مادر و حتی برخی از نیاکان از طریق ژن ها در هسته سلول به کودک منتقل می شود که اصطلاحا آن را وراثت یا عامل ارثی می‌گویند .

افزون بر خصوصیات فیزیکی و فیزیولوژیکی، مانند شکل ظاهری صورت، رنگ پوست، مو، بلندی و کوتاه قد، رنگ چشم و برخی نقص های جسمانی مانند لب شکری، کف پای صاف و … ، ویژگی های روانی نیز به طور فی الجمله تحت تأثیر وراثت هستند: برخی عقب ماندگی ها (۱۵۰ نقص ژنتیک شناخته شده)، هوش، شخصیت، طول عمر و آسیب های روانی آمادگی ژنتیک در آن ها مؤثر است.

در روایات، صفات اخلاقی چون وفاداری، بی وفایی، شهامت، بزدلی، نجابت، رذالت، پستی و خونسردی به عوامل ارثی نسبت داده شده است .^[۵۸]

پایه های محیطی مقصود، عواملی است که پس از تشکیل نطفه از طریق محیط بر انسان وارد می شود.

این عوامل شامل محیط درون رحمی (پیش از تولد) مانند اکسیژن، مواد غذایی، حرارت، احوال مادر، ضربه های فیزیکی و روانی، تشعشعات و داروها است. محیط طبیعی پس از تولد، مانند آب و هوا، تغذیه و منطقه جغرافیایی و محیط اجتماعی نیز شامل خانواده، مدرسه، همسالان، جامعه، فرهنگ، دین، رسانه های جمعی، محل کار و نهادهای سیاسی می شود.

پایه های محیطی به صورت های مختلف بر فرد تأثیر گذار است و زمینه‌های تغییر یا تحول را به وجود می آورد. انواع تأثیرات محیط عبارتند از: رشد و شکوفایی استعدادها، شکل دهی هدایت رفتار، الگودهی به شخصیت فرد، آموزش و انتقال اطلاعات و بالأخره جامعه پذیری از طریق انتقال آداب و رسوم و هنجارهای اجتماعی.

کتل ‌در مورد تاثیر عوامل زیستی در رفتار جنین بحث زیادی می‌کند،او اعتقاد دارد این عوامل می‌تواند تاثیر شگرفی در شخصیت فرد داشته باشد،برای مثال به اعتقاد او کودکانی که با سندرم داون متولد می شوندهوش کمی داشته ‌و شخصیتی با الگوهای رفتاری به شدت محدود دارند،علاوه براین نابهنجاری در متابولیسم بدن می‌تواند منجر به عقب ماندگی ذهنی گردد . ^[۵۹]

به اعتقاد وی در طول سال اول زندگی تاثیر عوامل زیستی بیشتر از عوامل محیطی است ولی هر چقدر سن فرد افزایش می‌یابد تاثیر محیط در شکل گیری شخصیت افزایش می‌یابد. ^[۶۰]

همچنین کتل با توجه به الگوهای رشد، تحقیقاتی در زمینه ” روندهای سنی” انجام داده است که شامل انواع صفات و رابطه سطوح کلی آن ها با هر یک از مراحل رشد است یعنی نوع صفات و سطح کلی آن ها با هریک از مراحل رشد مرتبط و پیوسته است. تحقیق در روندهای سنی مستلزم مطالعه هر صفت در خلال زبان نیز هست. بسیاری از تحقیقات مربوط به سطوح سنی ‌به این نتیجه رسیده‌اند که در آزمودنی‌های چهارساله به بالا چه از لحاظ تعداد و چه از لحاظ نوع،عوامل زیر بنایی یکسانی را می‌توان مشاهده کرد ،^[۶۱] از طرف دیگر مطالعه کودکان کودکستانی نشان می‌دهد که تنها حدود یک سوم از صفات مربوط به بزرگسالان در این کودکان دیده می شود . ^[۶۲]

دوسوم از ویژگی های شخصیتی را محیط و یک سوم را وراثت تعیین می‌کند.^[۶۳]

همانطوریکه در ابتدای بحث گفته شدمقصود از چگونگی رشد قدرت کنترل اراده در اطفال ناظر بر رشد قوای عقلی و ذهنی و روانی کودک حکایت دارد . در این خصوص برای تبیین این موضوع که در بحث چگونگی شکل گیری قوه تمیز مراحل تحول ذهنی را در نظریه پیاژه بیان نموده ایم به نقل از دکتر شاملو در کتاب « عدالت کیفری و اطفال » ^[۶۴] پی می گیریم .

پیاژه به چهار عامل مهم در رشد اشاره می‌کند که عبارت است از رشد درونی و عصبی ، تجربه فیزیکی و منطقی ، تعامل و تجربه و کنش متقابل اجتماعی و تعادل جویی .

فقدان هر یک از این ها و محرومیت کودک از هر یک از این عوامل ، نقصی آشکار در شکل گیری ذهن و تکوین شخصیت را باعث می شود . نیاز به محیط غنی برای امکان تعامل کودک با محیط و تحقق عامل مهم کنش متقابل اجتماعی با هم سن و سال ها و بزرگتر ها از اهمیتی خاص در نگاه روانشناختی و تربیتی به کودک برای پیاژه داشت .

پیاژه مراحل تحول ذهنی را به سه مرحله زیر تقسیم کرد^[۶۵] .

الف – مرحله حسی حرکتی ^[۶۶] ب – مرحله عملیاتی ج – مرحله عملیات منطق تئوری

در مرحله اول که از بدو تولد شروع شده و دو سال اول زندگی را پوشش می‌دهد .مهمترین تغییر این مرحله شکل گرفتن نوعی از حافظه ابتدایی است که در اصطلاح روانشناسی به آن شئی دایم^[۶۷] می‌گویند . ‌به این معنی هر شئی خارج ازدید کودک خارج از ذهن اونیز خواهد بود .