از آنجایی که سود، یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد و تعیین‌کننده ارزش بنگاه‌های اقتصادی تلقی می‌گردد موضوع مدیریت سود، مورد توجه محققان و دست‌اندرکاران حرفه حسابداری قرار گرفته است. از طرف دیگر شاید این سؤال در ذهن متبادر شود که ممکن است مدیریت سود، در راستای علایق سهام‌داران باشد و چنین رفتاری را بتوان در چارچوب نظریه علامت‌دهی[۱] تفسیر نمود به این صورت که مدیران بنگاه اقتصادی با دستکاری سود به دنبال اطلاع‌رسانی به سهام‌داران راجع‌به گزارش وضعیت مطلوب مؤسسه از نقطه‌نظر سودآوری در سال‌های آتی هستند. حال سؤال مهم این است که سهام‌داران و استفاده کنندگان از نتایج گزارش‌شده مالی چگونه می‌توانند مدیریت شرکت را در خصوص مدیریت سود ارائه شده کنترل نمایند؟ طبق یکی از مفروضات تئوری نمایندگی، تأیید کارهای مدیران توسط مالکان بسیار مشـکل و پرهزینه است به نحوی که هزینـه‌های آن منفعت حاصـله را توجـیه نمی‌نماید. در این راستا استفاده کنندگان به دنبال راهکارهایی هستند که بدون دربر داشتن هزینه های یاد شده از کیفیت و دقت گزارشات ارائه شده، اطمینان حاصل نمایند.
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق
سود به عنوان یکی از مهمترین شاخص‌های حسابداری است که همواره برای مقاصد مختلف نظیر ارزیابی سهام و عملکرد مدیریت شرکت‌ها و مواردی از این قبیل، به ویژه توسط استفاده کنندگان در ایران مورد توجه بوده است. تا چند سال اخیر، اغلب تحقیقاتی که در زمینه تأثیر چرخه تجاری بر بازده سهام صورت گرفته، برای دستکاری و مدیریت سود اهمیت چندانی قائل نشده‌اند. اما در سال‌های اخیر ورشکستگی شرکت‌های عظیم، و عدم آگاهی قبلی استفاده کنندگان از این موضوع، منجربه این مورد شد که محققان و تحلیل‌گران مالی تأکید و اهداف خویش را بر کیفیت به جای رقم سود ارائه شده و همچنین شناسایی راه‌های بررسی مدیریت سود معطوف دارند.
۱-۴ اهداف و فرضیه‌های تحقیق:
این تحقیق به طور کلی یک هدف را دنبال می‌کند و آن بررسی رابطه چرخه‌های تجاری و مدیریت سوداست. در همین راستا یک فرضیه اصلی مورد بررسی قرار می‌دهد که بین چرخه‌های تجاری و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد.
۲-۳ اهداف تحقیق و کاربردها:
یک عامل بنیادی در آزمون مدیریت سود، شناسایی راه‌های اعمال مدیریت سود است، بررسی ادبیات مبتنی‌بر مدیریت سود بیانگر وجود رویکردهای متفاوت با شناسه‌های مختلف در تعیین سود گزارش شده است. یکی از مهمترین این رویکردها مبتنی‌بر کاربرد اقلام تعهدی اختیاری به عنوان شاخصی برای تعیین و کشف مدیریت سود در واحدهای تجاری است. هیلی، دی‌آنجلو و جونز در انجام تحقیقاتی در زمینه مدیریت سود اقدام به ارائه مدل‌هایی کرده‌اند که در تحقیقات بعدی بارها آزموده شده‌اند. دچو و همکاران با ارائه مدلی که از آن پس به مدل تعدیل‌شده جونز نام گرفت این مدل را با مدل‌های جونز، هیلی و دی‌آنجلو و نیز مدل صنعت مورد مقایسه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که مدل تعدیـل‌شده جونز از قدرت بیشتری برای کشف مدیـریت سـود در واحـدهای تجـاری برخـوردار مـی‌باشد در تحقیقات بعدی که توسط جیانمینگ صورت گرفت کارایی مدل‌های جونز و مدل تعدیل‌شده آن ازطریق به کارگیری سه معیار زیر در صورت‌های مالی، افزایش پیدا کرد: سرمایه در گردش غیرنقدی غیرعادی ابتدای دوره، نسبت سرمایه در گردش، نرخ استهلاک تاریخی.
در تحقیقی که ایشان ارائه نموده است در تعدادی از سناریوها از جمله اجتناب از زیان و عرضه سهام فصلی، نشان داده است که سیستم حسابداری تعهدی غیرمنتظره منطبق‌بر مدل پیشنهادی، با زمان کمتر، سرعت و قدرت بالاتر در بررسی و آزمون مدیریت سود، کارایی داردکه قابل مقایسه با مدل‌های موجود می‌باشد. مدل تعهدی پیشنهادی ایشان نشانگر مزایای تحلیل‌های سری زمانی و مقطعی مدل جونز می‌باشد اما بر کمبودهای آن نیز غلبه می‌کند. بررسی فرایند مدیریت سود نشان‌دهنده این است که بسیاری از پژوهشگران علم حسابداری بر آنند که علت دستکاری نتیجه عملیات عادی شرکت را بدانند و اغلب به دنبال این موضوع هستند که چگونه اساسا می‌توان نتایج حاصل از عملیات را تحت تأثیر قرار داد اغلب محققین به دنبال شناسایی راه‌هایی جهت کشف موارد مدیریت‌شده سود ارائه شده می‌باشند. بنابرین در تحقیق حاضر برای بررسی مدیریت سود در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار بورس تهران از مدل ارائه شده توسط جیانمینگ استفاده می‌گردد.
نتایج این تحقیق را می‌توان مورد توجه سیاست‌گزاران بازار سرمایه قرار گیرد چون می‌توانند درصورت تأثیر داشتن متغیرهای مستقل بر کیفیت اطلاعات ارائه شده به تقویت آن بپردازند. همچنین این نتایج می‌تواند مورد توجه سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران باشد و مبنایی را برای ارزیابی کمیت و کیفیت محتوای اطلاعاتی سود گزارش‌شده توسط مدیریت ارائه نماید، به علاوه این نتایج می‌تواند مورد توجه محققین دانشگاهی قرار گیرد چون باعث افزایش شناخت روش‌های دستیابی به کشف مدیریت سود منجر می‌گردد. نتیجه حاصل از این تحقیق می‌تواند مورد استفاده سازمان‌های نظارت‌کننده بر شرکت‌ها (سازمان
بورس اوراق بهادار و مؤسسات حسابرسی و…) قرار گیرد چون که می‌توانند با توجه به نتایج به دست آمده کیفیت و مطلوبیت گزارشگری مالی شرکت‌ها را مورد بررسی قرار داده و اطلاعات بهتری را در اختیار ذینفعان بازار سرمایه قرار دهند. سرانجام این نتایج می‌تواند مورد استفاده مدیران شرکت‌ها قرار گیرد چون نشان می‌دهد که کیفیت سود ارائه شده توسط ایشان مورد توجه سرمایه‌گذاران و سایر نهادها می‌باشد. به همین دلیل می‌توانند با بهره گرفتن از این موارد کیفیت و اعتبار اطلاعات ارائه شده را افزایش دهند.
نحوه جمع آوری داده ها:
جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از اطلاعاتی که توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران منتشر شده، صورت گرفته است.
روش‌های آماری و آزمون فرضیه‌ها:
از آنجایی که هدف این تحقیق، مطالعه میزان همبستگی و برآورد ضرایب برای متغیرهای مورد بررسی و در نهایت کشف رابطه بین آن ها می‌باشد. برای آزمون فرضیات از مدل‌های رگرسیون چندمتغیره استفاده می‌گردد.
۲-۳-۱ الگوی کسب آرامش:
این الگو که مخرب‌ترین نوع مدیریت سود است به مدیریت هروئین شهرت یافته است و زمانی اعمال می‌گردد که به دلیل نارضایتی سهام‌داران از مدیریت به دلیل عدم دستیابی به اهداف آن ها احتمال برکناری وجود داشته باشد، در این حالت مدیریت سعی می‌کند که به طرق مختلف همانند فروش دارایی‌های مستهلک‌شده،کاهش ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول و… سود سال جاری را برده و عملکرد شرکت را خوب جلوه دهد. این شیوه از مدیریت سود تا حد دستیابی به یک آرامش نسبی اعمال می‌گردد، وجه قسمیه مدیریت هروئین بدین دلیل است که این شیوه از مدیریت سود، همانند استفاده از هروئین برای بار اول خوشایند است لیکن بعدها آثار زیانبار خود را نشان می‌دهد. زمانی که عملکرد شرکت قیمت بازار سهام را توجیه ننماید دروغ بودن سود ارائه شده توسط شرکت برملا خواهد گردید و این امر نه تنها ارزش سهم شرکت را کاهش می‌دهد، بلکه بر اعتبار شرکت لطمه می‌زند.
