سازوکارهای حاکمیت شرکتی برون سازمانی(محیطی) شامل موارد زیر می‌باشند:

1. 1. نظارت قانونی (تدوین، تصویب و استقرار قوانین نظارتی مناسب).

1. 1. رژیم حقوقی(برقراری نظام حقوقی مناسب).

1. 1. کارایی بازار سرمایه(گسترش بازار و تقویت کارایی آن).

1. 1. نظارت سهام‌داران عمده: ایجاد انگیزه در سهام‌داران به فعالیت‌هایی مانند خرید سهام.

1. 1. نقش سرمایه گذاران نهادی: تشویق و گسترش سرمایه گذاران نهادی.

1. 1. نظارت سهام‌داران اقلیت: احترام به حقوق سهام‌داران جزء و اقلیت.

1. 1. الزامی کردن حسابرسی مستقل.

1. فعالیت مؤسسات رتبه بندی: ایجاد تسهیلات برای فعالیت‌های مؤسسات مذکور.

۲-۲-۵- اصول حاکمیت شرکتی

اصول حاکمیت شرکتی از دید سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی^[۱۹] (OECD) عبارتند از:

برخورد یکسان سهام داران

برابری حقوق کلیه ی سهام‌داران اعم از اقلیت و اکثریت

شفایت و افشا

اطلاعات مناسب شرکت‌ها به طور دقیق و به موقع در رابطه با تمام موضوعات مرتبط از جمله عملکرد کلی شرکت، وضعیت مالی، ساختار مالکیت، حاکمیت، نقش و وظیفه مدیران بایستی افشا گردد.

مسئولیت‌های هیئت مدیره

برنامه ها و رهنمودهای استراتژیک جهت نظارت مؤثر هیئت مدیره بر مدیران و نحوه ‌پاسخ‌گویی‌ هیئت مدیره به شرکت و سهام‌داران مشخص می شود.

توجه به نقش کلیه ذینفعان

حقوق ذینفعان که ‌بر اساس قوانین یا مبنایی دیگری برقرار شده است به رسمیت شناخته شده و درجهت تقویت افزایش ثروت و ثبات شرکت‌ها تلاش نماید.

تامین مبنایی برای چارچوب مؤثر حاکمیت شرکتی

توسعه بازارهای شفاف و کارآمد را تسهیل نمود و با حاکمیت قانون سازگار بوده، تقسیم بندی مسئولیت‌ها را بین سازمان‌های مختلف به روشنی تشریح نماید.

۲-۲-۶- اصول حاکمیت شرکتی از دیدگاه اسلام

۲-۲-۶-۱- اصول تجارت اسلامی

مذهب اسلام، به طور مستقیم با همه بخش‌های زندگی که شامل نحوه انجام بازرگانی و تجارت نیز می شود، سر و کار دارد. مجموعه قوانین مبتنی بر قرآن یا همان شریعت، نه تنها آیین مذهبی را تحت پوشش قرار می‌دهد، بلکه بسیاری از جنبه‌های زندگی روزمره، سیاست، اقتصاد، بانکداری، قانون تجارت یا قرارداد و موضوعهای اجتماعی را نیز در بر می‌گیرد.

مسلمانان، کسب و کارشان را منطبق با قوانین شریعت انجام می‌دهند که به معنی انصاف، صادقانه بودن و بی طرفی نسبت به دیگران است. انباشتن ثروت، با رعایت محدودیتهای اخلاقیات اسلامی، مجاز است.

سعید(۱۹۹۶)، این گونه توضیح می‌دهد: «ثروت یک امانت و یک آزمایش است که استفاده نکردن عاقلانه از آن، برای شخصی که آن را در اختیار دارد زیان آور خواهد بود. بالاتر از همه این ها، مزیت اصلی اش ممنوعیت رباست». حقی(۱۹۹۹) بیان می‌کند که یکی از مهمترین ‌ممنوعیت‌های موجود در برابر سوءاستفاده از ثروت، ممنوعیت ربا می‌باشد که به طور کلی به معنی رباخواری^[۲۰] و یا بهره است این عبارت نشان می‌دهد که مزیت تجارت اسلامی، معامله صادقانه و منصفانه است که در آن انواع استثمار از بین می رود. لویس^[۲۱] ‌به این نکته اشاره می‌کند که اسلام همیشه تجارت و بازرگانی را تا جایی تشویق کرده که در چارچوب قرآن مقدس و گفتارها و وحی خداوند بر پیامبرش محمد(ص) است. با وجود علاقه در خور توجه به عنوانهای حاکمیت شرکتی که اخیراًً توسط سازمان‌های مثل بانک توسعه اسلامی صورت گرفته است. نوشتار کمی درباره ساختارهای حاکمیت شرکتی وجود دارد و حتی بیان واحدی در کشورهای اسلامی وجود ندارد تا معنی دقیق حاکمیت شرکتی را تبیین کند. با وجود این، حاکمیت شرکتی در قوانین اسلامی رهنمودهای وسیع تری را ارائه می‌دهد و وظایف و شیوه های موجود را ‌در مورد روش های انجام معاملات اقتصادی برای هدایت اخلاقی مسلمانان، بدون هر گونه تعریفی از حاکمیت شرکتی دنیای مدرن، در بر می‌گیرد. ‌بنابرین‏، در بخش بعدی این موضوع را مورد بحث قرار خواهیم داد که چگونگی اصول حاکمیت شرکتی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی می‌تواند با احتساب اصول زیر در فعالیت‌های تجاری اسلامی در نظر گرفته شود و چگونه بر انجام تجارت کنترل دارد.

۲-۲-۶-۲- اصول اخلاقی تجارت

در اسلام، مالکیت مطلق و ابدی هر چیزی روی زمین و در آسمان به خدای قادر مطلق تعلق دارد و ما انسان‌ها، تنها جانشین او هستیم. مسلمانان، حق دارند فعالیت تجاری شان را همان گونه که شریعت می‌گوید، انجام دهند. شریعت ما را تشویق می‌کند به اینکه نسبت به همه افرادی که با تجارت سر و کار دارند، منصف و صادق باشیم. ‌بنابرین‏، تاجران مسلمان می آموزند که رفتار اخلاقی داشته باشند و خائن نباشند و از دوستی ‌ها سوءاستفاده نکنند. مسلمانان نباید فعالیت تجاری شان را تنها به خاطر سود انجام داده و اختیار از کف دهند. در عین حال، مسلمانان ملزم هستند به کار و تولید بپردازند و تنبل و بی حاصل نباشند. در نتیجه علی(۲۰۰۵) این گونه توضیح می‌دهد که اخلاق کاری اسلامی به عنوان وظیفه، چراغ راه نیازهای اشخاص است و برای برقراری تعادل در زندگی اجتماعی و شخصی یک فرد، ضروری است. قرآن کریم چنین می فرماید: «همه انسان‌ها بر اساس رفتارها و اعمالشان درجه بندی می‌شوند» (سوره انعام، آیه ۱۳۲). این جمله نشان می‌دهد هر سیستمی که فاقد جو اخلاقی و معنوی مناسب باشد بر سیستم نظارت (حاکمیت) به طور مناسب اثر نخواهد گذاشت. ‌بنابرین‏، همانند سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، بحث بالا بر این نکته تأکید دارند که خلاقیت تجارت اسلامی، شفافیت عدم تناقض و تساوی در برابر قانون را ارتقا می‌دهد.

۲-۲-۷- عوامل تعیین کننده نظام حاکمیت شرکتی

عوامل تعیین کننده نظام حاکمیت شرکتی در یک کشور در جدول شماره ۲-۱ در قالب عوامل داخلی و خارجی بیان شده است.

جدول شماره ۲-۱- عوامل تعیین کننده نظام حاکمیت شرکتی

عوامل داخلی
عوامل خارجی

ساختار مالکیت شرکت ها

میزان جریان سرمایه از خارج به داخل

وضعیت اقتصادی

وضعیت اقتصاد جهانی

سیستم قانونی

عرضه سهام در بازار سایر کشورها

سیاست‌های دولتی و فرهنگی

سرمایه گذاری نهادی فرامرزی

۲-۲-۸- ویژگی‌های نظام حاکمیت شرکتی

فرانک و بکاوس (۲۰۰۳) ویژگی های سیستم های حاکمیت شرکتی را در دو حالت برون سازمانی و درون سازمانی بیان نموده که در جدول شماره ۲-۲ آمده است.

جدول شماره ۲-۲- ویژگی های نظام حاکمیت شرکتی

برون سازمانی
درون سازمانی

مالکیت پراکنده

مالکیت متمرکز

جدایی کنترل از مالکیت

پیوند مالکیت با کنترل