۲) روشهاى حسابدارى محافظه‌کارانه: این روشها، رابطه نزدیکى باکیفیت سود دارند؛ یعنى کیفیت سود خالص محاسبه‌شده به روش محافظه کارانه از سود خالص غیر محافظه‌کارانه بالاتر است؛ زیرا ریسک بیش از واقع نشان دادن سود بیش از ریسک کمتر از واقع نشان دادن آن است (همان).
۳) ساختار هزینه: در این عنصر بحث ساختار هزینه (ثابت و متغیر) مطرح است که در آن موضوع اهرم عملیاتی دارای مفهوم بالایی است. در شرکت‌های دارای اهرم عملیاتی بالا، تغییرات اندک در میزان درآمد منجر به تغییرات بالای سود می‌رود و با نزدیک بودن مبلغ فروش به سطح هزینه های ثابت، هر گونه افزایش در حجم فروش، سود شرکت را به نسبت بیشتری بالا میبرد و با کاهش حجم فروش نتایج عملیاتی بدتر میگردد؛ بنابرین ترکیب یا ساختار هزینه شرکت بر کیفیت سود آن اثرگذار است. شرکت دارای نسبت هزینه متغیر به فروش بالا کنترل بهتر و مناسبتری روی هزینه های متغیر دارد. این موضوع منجر به افزایش کیفیت سود می‌رود. البته در این تحلیل باید نوع صنعت، کیفیت محصولات و قدرت اقتصادی کشور نیز مدنظر قرار گیرد. برای مثال یک شرکت تولیدکننده‌ی کالاهای منحصربه‌فرد، بیرقیب بوده و وجود اهرم بالا برای آن نگرانی خاصی ایجاد نمیکند (همان).
۴) ثبات و پایدارى سود: ثبات و تکرارپذیرى، از عوامل مهم مؤثر بر کیفیت سود است. کیفیت سود شرکتهاى داراى سود منظم و باثبات، از شرکتهاى داراى سود نامنظم و پر نوسان بالاتر است زیرا سود منظم و تکرارپذیر، پیشبینىهاى آتىِ راحت و قابل اتکایى خواهد داشت (همان).
۵) ریسکِ تغییرپذیرى: این مبحث به قابلیت اطمینان و اعتماد سود خالص مربوط مىشود. هرچه قضاوت، برآورد و تخمینهاى ذهنى در فرایند اندازهگیرى دخیل شوند، کیفیت سود پایین خواهد آمد. وجود قضاوت در برآوردهاى حسابدارى منجر به عدم اطمینان نسبت به سود و درنهایت، کیفیت آن مىشود و هر چه دامنه این امر وسیعتر باشد اثر منفى بیشتری بر کیفیت خواهد گذاشت؛ چراکه یکى از مفاهیم مهم کیفیت سود، صحت و دقت اندازهگیرى است (همان).
۶) عدم ثبات رویه در استفاده از روشهاى حسابدارى: عدم ثبات رویه، اثر منفى بر کیفیت سود دارد؛ زیرا اغلب، تغییرات در به‌کارگیری روشهاى حسابدارى، موجب افزایش و رشد واهى سود گزارشى مىشود و پیشبینى سودهاى آتى را با مشکل مواجه مىسازد(پنمن و ژانگ، ۲۰۰۲).
۷) عوامل سیاسى و اقتصادى: در بررسى کیفیت سود باید به عوامل سیاسى و اقتصادى نیز توجه کرد، زیرا اثر قابل توجهی بر سود و قدرت سودآورى دارند. کیفیت سود شرکتهاى فعال در کشورهاى باثبات، از کشورهاى بی‌ثبات بالاتر است و شرکتهاى فعال در کشورهاى داراى اقتصاد دولتى، در مقایسه با کشورهاى داراى خصوصی‌سازی مناسب، از کیفیت سود پایینى برخوردارند. شرکتهاى فعال در کشورهاى داراى ریسک سرمایهگذارى بالا و امنیت اقتصادى پایین، در مقایسه با دیگر شرکت‌ها، از کیفیت سود پایینى برخوردارند. بنابرین در بررسى کیفیت سود باید به مباحث اقتصادى و سیاسى مانند میزان دخالت دولت، میزان روابط با دیگر کشورها و میزان تعامل با آن ها، ریسک اقتصادى و امنیت سرمایهگذارى توجه جدى کرد (اعتمادی و ایمانی برندق، ۱۳۸۶).
۸) ویژگیهای مدیریت: ویژگى و کیفیت مؤثر مدیریت، نقش حیاتى در قدرت سود و سودآورى آتى واحد تجارى دارد. شایستگى و کیفیت آنان در کار آیی و اثربخشى فعالیتها، عامل مهمى در پیشبینى سودهاى آتى است. مدیریت خوب، یک دارایى سودآور تلقى مىشود و سرقفلى معتبرى براى شرکت دارد (همان).
۲-۲-۲-۲- شاخص های کمی ارزیابی کیفیت سود
ازجمله شاخص های ارزیابی کمی کیفیت سود که بر داده های حسابداری مبتنی است، می‌توان به سه شاخص وجه نقد عملیاتی به سود عملیاتی، انحراف معیار سود عملیاتی به انحراف معیار وجه نقد عملیاتی و خالص دارایی‌های عملیاتی اول دوره به درآمد فروش اشاره کرد (محمد زاده سالطه و همکاران، ۱۳۹۱):
۱) شاخص وجه نقد عملیاتی به سود عملیاتی: در این مدل شاخص کیفیت سود از تقسیم وجه نقد حاصل از عملیات به سود عملیاتی به دست می آید. هر چه این نسبت بالاتر باشد نشان‌دهنده کیفیت سود بالاتر است.
۲) شاخص انحراف معیار سود عملیاتی به انحراف معیار وجه نقد عملیاتی: طبق این مدل شاخص کیفیت سود برابر انحراف معیار سود عملیاتی تقسیم‌بر انحراف معیار وجه نقد حاصل از عملیات می‌باشد. هر چه این نسبت پایین‌تر باشد نشان‌دهنده کیفیت سود بالاتر است.
۳) شاخص خالص دارایی‌های عملیاتی اول دوره به درآمد فروش: این شاخص با تقسیم خالص دارایی های عملیاتی ابتدای دوره به درآمد فروش، محاسبه می‌رود. هر چه این نسبت پایین‌تر باشد کیفیت سود بالاتر خواهد بود.
۲-۲-۲-۳- معیارهای اندازه گیری کیفیت سود
از آنجا که تعریف یکسانی از کیفیت سود وجود ندارد، لذا معیار ارزیابی یکسانی نیز برای آن وجود ندارد (محمد زاده سالطه و همکاران، ۱۳۹۱). به طور کلی برخی از معیارهای ارزیابی کیفیت سود و اجزای مربوط به آن را به شرح می‌توان در جدول زیر طبقه بندی کرد:
معیارهای اندازه گیری کیفیت سود و اجزای آن ( اسکیپر و وینسِنت، ۲۰۰۳ )
معیارهای ارزیابی
اجزای مربوط
الف. مفهوم کیفیت سود مبتنی بر سری زمانی
۱٫ پایداری
۲٫ قابلیت پیش بینی
۳٫ نوسان پذیری
ب. مفهوم کیفیت سود بر اساس رابطه بین سود، اقلام تعهدی و وجه نقد
۱٫ نسبت وجه نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی به سود
۲٫ تغییر در کل اقلام تعهدی
۳٫ پیش بینی اقلام تعهدی اختیاری با بهره گرفتن از متغیرهای حسابداری
۴٫ پیش بینی روابط بین اقلام تعهدی و جریآنهای نقدی
ج. مفهوم کیفیت سود بر اساس ویژگیهای کیفی چاچوب نظری هیات استانداردهای حسابداری مالی ( FASB )
۱٫ مربوط بودن
۲٫ قابلیت اتکا
د) مفهوم کیفیت سود بر اساس تاثیرگذاری در تصمیم گیری
۱٫ قضاوتها و برآوردها معیاری معکوس از کیفیت سود
۲٫ رابطه معکوس بین کیفیت سود و تغییر کاربری استانداردهای حسابداری
یکی از معیارهای ارزیابی مفهوم کیفیت سود مبتنی بر سری زمانی است که در تحقیقات مختلف بر آن تأکید شده است ساختارهای سری زمانی مرتبط باکیفیت سود شامل پایداری، قابلیت پیش‌بینی و نوسان پذیری است. این سه ساختار به ویژگیهای سری‌های نوآوری سود مرتبط می‌شوند: پایداری سود میزان ادامه داشتن نوآوری خاصی در تحقق سودهای آتی را در برمی‌گیرد. قابلیت پیش‌بینی تابعی از توزیع (به‌ویژه واریانس) سری‌های نوآوری است و نوسان پذیری واریانس سری زمانی نوآوری‌ها را مستقیماً اندازه‌گیری می‌کند.
۲-۲-۳- پیش‌بینی سود و اهداف آن
